Aralık Ayında
Gökyüzü

Aralık 2020

Aralık Ayında Gökyüzü

2020

Güneş Sistemi’mizdeki gezimizde artık son durağa geldik. Bu kez Güneş Sistemi’ne en uzak olan gezegen Neptün’e gözlerimizi çevireceğiz ve yakından bakacağız. Üstelik bu ay müthiş bir gezegen yakınlaşması var. Hem de çok ender yaşanan bir buluşma! Her kış olduğu üzere gökyüzü uzun geceleri ve ışıl ışıl yıldızlarıyla yine bizi çağırıyor. O halde haydi, sımsıkı giyinin ve gözlerinizi dört açın!

Neptün’ü Keşfedelim

Güneş Sistemi’nin en uzak gezegeni Neptün’e ilişkin neler biliyorsunuz? Örneğin en uzak gezegen oluşunun yalnızca 14 yıllık bir geçmişi olduğunu biliyor muydunuz? Daha önce en uzaktaki gezegen Plüton’du. Ne var ki 2006’dan beri onu cüce gezegen olarak sınıflandırdığımız için artık en uzak gezegen Neptün’dür. Neptün’ün tek özelliği bu değil tabii ki; belki gözlenmesi zor ama kesinlikle görmeye değer bir gezegendir!

Neptün, en büyük uydusu Triton ve öteki küçük uyduları.

Neptün’ün bir gezegen olarak keşfedilişi çok uzak bir tarihte değil, 1846’da olmuş. İşin ilginç yanı keşif doğrudan gözlemle yapılmamış. Önce matematiksel olarak gezegenin olması gerektiği yer hesaplanmış! Yedinci gezegen Uranüs’ün yörüngesinde hiç beklenmedik sapmalar olduğu gözlemlenmiş. Bunun üzerine Urbain Le Verrier ve John Couch Adams adlı bilim insanları, birbirlerinden ayrı olarak yaptıkları hesapların sonucunda Güneş Sistemi’nde sekizinci bir gezegenin bulunması gerektiğini ortaya koymuşlar.

İki bilim insanının, tümüyle matematiğe dayanan tahminleri neredeyse kesin olarak tutmuş. Çünkü Johann Galle, 23 Eylül 1846’da teleskopunu Neptün’ün hesaplanan yörüngesine çevirdiğinde, mavi gezegeni Le Verrier’nin hesapladığından yalnızca 1°, Adams’ın hesabından da 12° uzakta bulmuş. Gezegeni kimin keşfettiği de önce bir tartışma konusu haline gelmiş. Sonra bu üç bilim insanı da Neptün’ün kaşifleri olarak kabul görmüş. Yeni gezegene de Roma mitolojisindeki deniz tanrısının adı verilmiş.

(Kaynak: nasa.gov)

Voyager 2’nin gözünden Neptün.

(Kaynak: nasa.gov)

Voyager 2’nin gözünden Neptün.

Bir Bakışta Neptün

● Karanlık, soğuk ve çok rüzgârlı bir gezegendir.

● Neptün’de bir gün (gezegenin kendi ekseni etrafında bir dönüşü) 16 saat sürer.

● Bir Neptün yılı (gezegenin Güneş çevresinde bir turu)
tam 165 Dünya yılına eşittir.

● Neptün’ün bilinen 14 uydusu ve altı da halkası vardır;
ama halkalarını görmek zordur.

● Uranüs gibi bir buz devidir. Merkezindeki kayadan çekirdeğin üstünde su, amonyak ve metandan oluşan bir buz denizi; atmosferinde de hidrojen, helyum ve metan gazları vardır. Ona mavi rengini veren de metandır.

● Neptün, şimdiye kadar yalnızca Voyager 2 tarafından yakından gözlenmiştir.

(Kaynak: wikipedia)

1977’de fırlatılan insansız uzay aracı Voyager 2’nin çektiği bu fotoğrafta Neptün’ün en büyük uydusu Triton’un yüzeyindeki ilginç ayrıntılar görülüyor.

(Kaynak: nasa.gov)

Neptün atmosferindeki bulutların göstergesi olan çizgiler.

(Kaynak: nasa.gov)

Voyager 2’nin Neptün’den uzaklaşırken çektiği, gezegenin güney kutbunun fotoğrafı.

Neptün’ü Keşfedelim

Neptün, en büyük uydusu Triton ve öteki küçük uyduları.

(Kaynak: nasa.gov)

Voyager 2’nin gözünden Neptün.

(Kaynak: nasa.gov)

Voyager 2’nin gözünden Neptün.

Bir Bakışta Neptün

● Karanlık, soğuk ve çok rüzgârlı bir gezegendir.

● Neptün’de bir gün (gezegenin ekseninde bir dönüşü)
16 saat sürer.

● Bir Neptün yılı (gezegenin Güneş çevresinde bir turu) tam 165 Dünya yılına eşittir.

● Neptün’ün bilinen 14 uydusu ve altı da halkası vardır; ama halkalarını görmek zordur.

● Neptün, şimdiye kadar yalnızca Voyager 2 tarafından yakından gözlenmiştir.

(Kaynak: wikipedia)

Voyager 2’nin çektiği bu fotoğrafta Neptün’ün en büyük uydusu Triton’un yüzeyindeki ilginç ayrıntılar görülüyor.

(Kaynak: nasa.gov)

Neptün atmosferindeki bulutların göstergesi olan çizgiler.

(Kaynak: nasa.gov)

Voyager 2’nin Neptün’den uzaklaşırken çektiği, gezegenin güney kutbunun fotoğrafı.

Neptün Gözlemi

Neptün’ü çıplak gözle görmek olanaksızdır. Dürbünle görmekse zordur. Bu nedenle onu en iyi bir teleskopla gözleyebilirsiniz. Ne var ki gözlemden de çok şey beklemeyin; çünkü çapı küçük ve büyütme oranı da düşük bir teleskopla baktığınızda onu ancak yıldız gibi noktasal bir ışık kaynağı şeklinde görebilirsiniz. Ama hiç ışık kirliliği olmayan bir yerden daha güçlü bir teleskopla bakarsanız minik mavi bir disk görme şansınız da var!

Neptün 2009’da karşı konuma gelmişti, yani Dünya’dan bakınca Güneş’in ışıklarını tam karşıdan alıyor ve gezegenin diskinin tamamı aydınlanıyordu. Aradan 11 yıl geçse de hâlâ iyi bir gözlem konumunda olduğunu söyleyebiliriz. Çünkü Güneş’in çevresindeki bir tam turunu 165 yılda tamamladığından şimdilik karşı konumdan çok da
uzaklaşmış sayılmaz!

Neptün’ü bulmak için teleskopunuzun bulucusuna ya gezegenin adını ya da o anki gök koordinatlarını girmelisiniz. Eğer onu klasik yöntemlerle bulmak istiyorsanız, aşağıdaki görsellerden yardım alabilirsiniz. Bir süredir Kova Takımyıldızı’nda bulunan gezegen, Nisan 2022’ye kadar bu takımyıldızın içinde kalmayı sürdürecek. Şu sıralar φ (fi) Kova yıldızına çok yakın olan gezegeni bulmak için öncelikle bu yıldızı çıplak gözle bulmanızı ve ardından teleskopunuzu o yöne çevirmenizi öneririz.