Aralık Ayında Gökyüzü

2021

Artık kış kapıda değil, tam karşımızda! Havalar soğudu, günler iyice kısaldı ve bulutlar neredeyse hiç peşimizi bırakmaz oldu. Peki, biz gökyüzü severler yılacak mıyız? Tabii ki hayır! Havanın açacağı en kısa anları bile fırsat bilip gözlem için tetikte olacağız. O halde bu yılın son ayında bizleri nasıl bir gökyüzü bekliyor, öğrenip hazırlıklı olalım!

Sayfadaki yıldız haritalarını üzerlerine tıklayarak daha büyük görebilirsiniz.

Aralık ayında takımyıldızlar

1 Aralık’ta 21:00’da, 15 Aralık’ta 20:00’da ve 31 Aralık’ta 19:00’da tüm gökyüzünün genel görünümü.

Aralık ayında yaz takımyıldızları günbatımında tümüyle batıya kaymıştır ve birazdan ufkun altına inip kaybolmaya hazırlanır. Bu sırada doğuda kış takımyıldızları adeta sahne almak için sırada bekler. Sonbahar takımyıldızları da güneyde ya da başucu noktasındadır ve gece yarısına dek batıya doğru ilerlerler. Öte yandan gün batımıyla birlikte gözden kaybolan bahar takımyıldızları ancak sabaha karşı kuzeydoğudan yeniden doğar.

Aralık ayı boyunca gökyüzündeki takımyıldızların hareketine ilişkin bu özeti şöyle açabiliriz: Yaz Üçgeni’ni günbatımından sonra batıda görürüz. Bundan tam altı ay önce, yani yazın başında, günbatımında doğuda görünmeye başlamıştı. Yazı müjdeliyordu. Şimdi de kışa girdiğimizi anlatıyor. Bir iki saat içinde Çalgı, Kuğu ve Kartal takımyıldızları batacak ve uzun gecenin sonunda Güneş’ten önce yeniden doğacaklar.

Aralık başında gün batımından bir saat sonra batıya baktığımızda Yaz Üçgeni’ni batmaya yaklın görürüz.

Öte yandan sonbahar takımyıldızları Kanatlı At, Andromeda, Kahraman ve Balina güneş batarken başucu noktasının çevresindedir ve gece yarısından itibaren batmaya başlarlar. Ancak asıl görsel şöleni kış takımyıldızları sergiler. Günbatımıyla birlikte doğudan yükselişe geçen Avcı, Büyük Köpek, Küçük Köpek, Tavşan gibi kış takımyıldızları tüm gece boyunca bu şöleni sürdürür. Gökyüzünün en parlak yıldızlarının bir araya toplandığı ve içinde Kış Üçgeni’ni de bulabileceğiniz bu takımyıldızlar, Aralık’ta her gece biraz daha erken belirmeye başlar.

Aralık sonunda, günbatımından yaklaşık iki saat sonra Kış Üçgeni’ni oluşturan yıldızlar doğudan yükselmiş olur. Ayın başlarında aynı manzarayı görmek için bir iki saat daha beklemeniz gerekir.

Gelelim Zodyak ya da Burç takımyıldızlarına… Bu ay Yılancı ve Yay günbatımıyla birlikte batarken, onları ilerleyen saatlerde Oğlak ve Kova izler. Günbatımında güneyde olan Balık ve Koç yavaş yavaş batıya doğru ilerlerken onlardan boşalan yeri, günbatımıyla birlikte doğudan yükselmeye başlayan Boğa ve İkizler alır. İlerleyen saatlerde Yengeç ve Aslan, sonra da Başak doğudan yükselir. Terazi ile Akrep de ancak sabaha karşı doğar.

1 Aralık’ta 02:00’da, 15 Aralık’ta 01:00’da ve 31 Aralık’ta 00:00’da güneye bakıldığında burç takımyıldızlarının genel görünümü. Hepsinin de tutulum (ekliptik) çizgisi üzerinde yer aldığına dikkat edin.

Aralık ayında takımyıldızlar

Hızlı gezegen Merkür’ü görebilmek, daha doğrusu görmeyi denemek için Aralık’ın son haftasının akşamlarını beklemelisiniz. Çünkü ayın başında Güneş’in arkasından dolandığı için görmeniz zaten olanaksız olan Merkür, hızla Güneş’ten uzaklaşır ve ayın sonunda görülebilecek bir konuma gelir. Ancak biliyorsunuz, söz konusu Merkür olunca ufka çok yakın oluşu ve günbatımının üzerinden çok geçmeden batışı onu görmeyi iyice güçleştirir. Yine de sıralı şu görselleri kullanarak onu yakalamaya çalışabilirsiniz.

26-31 Aralık

Aralık’ın son haftasında günbatımından yaklaşık yarım saat sonra güneybatıya baktığınızda, ufka çok yakın konumdaki Merkür’ün giderek yükseldiğini ve parlaklaştığını görebilirsiniz.

Venüs, Aralık boyunca akşamları güneybatıda kolayca görülebilecek, öyle ki onu yine UFO sananlar bile çıkacaktır! Gün batımından önce ışıldamaya başlayan gezegeni görmemek mümkün değil! Hilâl evresindeki gezegen, 7 Aralık günü en yüksek parlaklığına erişecek ve -4,7 kadirde ışıldayacak; üstelik bu tarihte yanında bir de hilâl evresindeki uydumuz olacak. Bir dürbün ya da teleskopla Venüs’ün evresini görmeyi deneyebilirsiniz.

5-7 Aralık

Venüs 5 Aralık’ta akşam gökyüzünde en yüksek noktaya çıkacak. 7 Aralık akşamı gün batımından sonra güneybatıya doğru bakıldığında Ay ile yakınlaştığı görülebilir.

Mars, üç aylık bir aradan sonra Aralık’ta yeniden görünmeye başlıyor. Ancak sabahları gün doğumundan önce ve ufka yakın olarak görülebilir. Güneş’ten yaklaşık iki saat kadar önce doğan kızıl gezegeni görmek için yönünüzü güneydoğu ufkuna çevirmeli ve Akrep Takımyıldızı’nın en parlağına, yani Akrep Kalbi’ne (Antares) bakmalısınız. Yunan mitolojisindeki adı Ares olan Mars, rakibi Antares’le yan yana duruyor. 31 Aralık sabahında da incecik bir hilâl evresindeki Ay onlara eşlik edecek.

Ay boyunca sabahları güneydoğu ufkunun hemen üzerinde bulabileceğiniz Mars, ayın ve yılın son gününün sabahında Ay’la yakınlaşacak.

Gelelim Güneş Sistemi’nin devlerine… Jüpiter ile Satürn, Aralık başında günbatımında tam güneyde, Oğlak Takımyıldızı’nda olacak. Gece yarısına kadar gökyüzünün en parlakları arasında yer alacaklar. Ancak ayın sonuna doğru giderek batıya kayıp daha erken batmaya başlayacaklar. Uydumuz 8 Aralık’ta Satürn’le, 9 Aralık’ta da Jüpiter’le yakınlaşacak.

Ay, 8 ve 9 Aralık’ta Satürn ve Jüpiter ile yakınlaşacak. Gün batımından bir buçuk saat kadar sonra, güneybatıya bakıldığında görülecek üçlü, sonraki birkaç saat daha izlenebilir.

Aralık ayında göktaşı yağmurları

Bu haritada, Aralık’taki göktaşı yağmurlarının kaynaklarını görebilirsiniz. Ancak en çok iz bırakması beklenen ikisi Geminidler ile Ursidler, yani İkizler ve Küçük Ayı göktaşı yağmurları olacak.

Haritada göreceğiniz gibi Aralık ayında başka göktaşı yağmurları olsa da en kayda değer ikisinden söz etmemiz yeterli olacak; yani 14 Aralık’ta zirve yapacak İkizler (Geminid) ve 22 Aralık’ta zirve yapacak Küçük Ayı (Ursid) göktaşı yağmurlarından. Gökyüzünde akan yıldızların geldiği doğrultuyu izleyerek hangi göktaşı yağmuruna ait olduklarını bulabileceğinizi biliyorsunuz. Tabii zirveden önceki ve sonraki günlerin de tatmin edici yoğunlukta olabileceğini de… Ancak göktaşı gözlemi için daha önemli bir etmen, Ay’ın evresidir. 19 Aralık’taki dolunay, bu tarihten hemen önceki ve sonraki günlerde de görülebilecek göktaşlarını ciddi oranda azaltacaktır.