Bu Ay da Jüpiter Karşı Konumda

Bu ay da Jüpiter
Karşı Konumda!

Geçen ay Satürn karşı konumdaydı, bu ay da Güneş Sistemi’nin en büyük gezegeni Jüpiter! Yalnızca o mu? Onun dört büyük uydusu İo, Europa, Ganymede ve Callisto da gözlem için en uygun konumda. Eğer dürbününüz ya da teleskopunuz varsa yaşadınız! Ama yoksa da hiç üzülmeyin, bu ay da gökyüzünde sizleri memnun edecek çok şey var. Önce Jüpiter’e, sonra da onlara bakalım mı? Önce Jüpiter’e, sonra da onlara bakalım mı?

Kısalan gündüz ve uzayan gece sürelerinin yeniden eşitlendiği güz ekinoksunun ayı eylül, geldi çattı işte! 23 Eylül’den sonra geceler daha da uzun olacak ve bu biz gökbilimseverler için daha uzun gözlem süresi anlamına gelecek. Bu gözlemlere gezegenlerle başlamak iyi bir fikir. Çünkü Güneş Sistemi’nin iki devi, Jüpiter ve Satürn, gözlem için en uygun konumdalar. Geçen ayki içeriğimizde Satürn’ün karşı konuma ulaştığını söylemiş, Satürn gözlemiyle ilgili bazı ipuçları vermiştik. Aradan bir ay geçse de Satürn, gözlem için hâlâ iyi bir konumda, bizden söylemesi…

Ama şimdi asıl gündemimiz karşı konuma gelen Jüpiter. Yani, Güneş batarken Jüpiter doğacak ve sabaha kadar güneyde bir yay çizip Güneş doğarken de batacak. Jüpiter-Dünya-Güneş üçlüsünün düz bir çizgi oluşturduğu yılın bu döneminde, hem dev gezegen bize daha yakın olacak hem de böylesi bir dizilimde Jüpiter, Güneş ışınlarını tam karşıdan yansıtarak -2,94 kadir parlaklığa ulaşacak. Bir başka deyişle “dolun-Jüpiter” olacak! Tam tarih vermek gerekirse 26 Eylül’de karşı konuma ulaşacak. Ama Jüpiter’in eylül boyunca karşı konuma yakın olduğunu söyleyebiliriz. Ayın başında gün batımından bir saat kadar sonra doğan dev gezegen ay sonunda tüm gece gökyüzünde olacak.

Bu köşeyi düzenli takip edenler anımsayacaktır; daha önceki bir içeriğimizde Jüpiter’le ilgili ayrıntılı bilgi vermiş, Galileo uydularından ve gezegenin dikkat çekici özelliklerinden söz etmiştik. Hatta bir Jüpiter gözlem günlüğü önerisinde bile bulunmuştuk. Hazır Jüpiter yine karşı konumdayken bu günlük projesini yinelemeye ne dersiniz? Tıpkı onları ilk gözleyen ünlü gökbilimci Galileo Galilei’nin aşağıdaki resimde yaptığı gibi! Eğer sizin de bir teleskopunuz varsa eylül boyunca her gece ya da iki gecede bir Jüpiter’i ve uydularını gözleyin ve gördüklerinizi bir defterin sayfalarına çiziverin. Ayın sonunda defterin sayfalarını hızlıca çevirirken Galileo uydularının Jüpiter’in çevresindeki dönüşünün hoş bir animasyonunu elde edeceksiniz.

Sayfadaki yıldız haritalarını üzerlerine tıklayarak daha büyük görebilirsiniz.

Jüpiter ve uydularının eylül ayı boyunca iki günde bir akşam 21:00 sularında nasıl görüneceğini bu görsellerden takip edebilir, çizimlerinizle karşılaştırabilirsiniz.

Galieo’nun bu gözlemleri ve çizimleri belki ilk bakışta basit, hatta anlamsız görünebilir. Oysa bunlar, evrene bakış açımızı tümüyle değiştirmişti. Neredeyse herkesin inanageldiği ve sorgulamaya yanaşmadığı Güneş’in, (gezegenlerin ve yıldızların da) Dünya’nın çevresinde döndüğünü ileri süren Dünya merkezli evren görüşü, bu gözlemlerle büyük bir yara almıştı. Jüpiter’in kendi çevresinde dönen uyduları olduğunu fark eden Galileo, gerçekte her şeyin bizim (Dünya’nın) çevremizde dönmediğini kanıtlamış, Dünya’nın evrenin merkezinde yer aldığını düşünenlerin uykusunu kaçıracak çok büyük bir keşfe imza atmıştı.

Eylül ayı gökyüzü takvimi

Bakalım eylülde gökyüzünde bizleri başka neler bekliyor? Merak ediyor musunuz? O halde aşağıdaki gökyüzü takviminin günlerine tıklamanız yeterli!

Arabacı (Aurigid) ve Kova (Aquarids) göktaşı yağmurları

Ay ilk dördün evresinde

Ay-Satürn yakınlaşması

Ay dolunay evresinde

Ay-Jüpiter yakınlaşması

Ay-Mars yakınlaşması (geceyarısından itibaren)

Ay son dördün evresinde

Sonbahar ekinoksu (gündüz ve gece süreleri eşit)

Jüpiter karşı konumda, Ay yeniay evresinde

Not: Bu sayfadaki gezegen ve yıldız haritaları, Stellarium yazılımıyla oluşturulmuştur. Siz de stellarium-web.org adresinden ya da mobil uygulamadan anlık haritalara ulaşabilir, yazıda söz edilen derin uzay nesnelerini bulmak için kullanabilirsiniz.

Muzaffer Özgüleş