Eylül Ayında Gökyüzü

2021

Eylül geldi yeniden! Yazı ve aşırı sıcakları geride bıraktık. Şimdi ılık sonbahar akşamlarında gözlem zamanı… Biliyorsunuz, gündüz ve gece sürelerinin eşitlendiği ekinokslardan birini bu ayın 22’sinde yaşayacağız ve sonrasında, ta Mart’a kadar, geceler daha uzun olacak. Bunun biz gökyüzüseverler için anlamı, daha uzun gözlem zamanı demek. Peki bakalım, bu ay gökyüzünde ilgimizi çekecek neler var?

Sayfadaki yıldız haritalarını üzerlerine tıklayarak daha büyük görebilirsiniz.

Eylül ayında takımyıldızlar

1 Eylül’de 22:30’da, 15 Eylül’de 21:30’da ve 30 Eylül’de 20:30’da güneye ve kuzeye doğru bakarken gökyüzünün genel görünümü.

Eylül, sonbaharın ilk ayıdır. Eylül’ün bizler için bir başka anlamı vardır: Artık geceleri yaz takımyıldızlarına yavaş yavaş veda edip sonbahar takımyıldızlarına geçmeye başlarız. Artık Yaz Üçgeni günbatımında başucu noktasındadır ve gece yarısına doğru Çalgı, Kuğu ve Kartal takımyıldızları batmaya başlar. Öte yandan Kanatlı At, Andromeda, Kahraman, Balık ve Balina gibi sonbahar takımyıldızları bütün gece boyu doğudan batıya doğru yavaş yavaş ilerler. (Bu saydığımız sonbahar takımyıldızlarını anımsamak isteyenler, şu içeriğimize göz atabilir.) Herkül, Kuzey Tacı, Çoban ve Berenis’in Saçı gibi ilkbahar takımyıldızlarıysa erkenden batar. Gece yarısından sonra da Avcı, Büyük Köpek, Küçük Köpek gibi kış takımyıldızlarının doğudan görkemli yükselişlerine tanık oluruz.

Yukarıdaki haritadan farklı olarak bu iki haritada, belirtilen ilk gözlem saatlerinden iki ve dört saat sonraki gökyüzünü göreceksiniz. Dikkat ettiyseniz, Yaz Üçgeni batışa geçerken, sonbahar takımyıldızları başucu noktasına yükseliyor ve kış takımyıldızları doğuyor.

Bakışlarınızı biraz daha ufka yaklaştırınca burç takımyıldızlarını göreceksiniz. Başak, Terazi ve Akrep gün batımından hemen sonra sırayla batmaya başlar. Yılancı, Yay ve Oğlak da günbatımında tam güneydedir. Kova, Balık ve Koç da gece ilerledikçe sırayla doğudan yükselir. Gece yarısı olduğunda da Boğa’nın doğuşunu görürüz. İlerleyen saatlerde İkizler ile Yengeç de sahne alır. Birazdan söz edeceğimiz gezegenler de işte bu takımyıldızların üzerinde yani Zodyak kuşağında gezinirler.

Eylül ayında gezegenler

Merkür’le başlayalım… Keskin gözlüler, eylülün başından ortasına kadar bu hızlı gezegeni batıda günbatımından hemen sonra bulmaya çalışabilir. Ama söyleyelim: İşiniz hiç de kolay değil. Çünkü hem gezegenin parlaklığı az hem ufka çok yakın hem de güneş ışıkları atmosferi bolca dolduruyor!

Yine de ayın 8’inde, 9’unda ve 10’unda akşam saatlerinde önemli bir işiniz yoksa, yönünüzü batıya çevirin. Çünkü gün sona ererken incecik bir hilâl evresindeki Ay, yalnızca Merkür’ü değil, Venüs’ü ve Başak’ın en parlağı Başakçı’yı (Spica) da yanına alarak hoş bir gösteri yapacak. Yukarıdaki üç görseli kullanarak hangi gökcismini nerede aramanız gerektiğini bulabilirsiniz.

Venüs demişken onunla devam edelim. Yazın başından beri akşamlarımızı şenlendirmeye başlayan ve sıkça UFO zannedilen bu gezegen, ufka yakın olsa da -4 kadir dolayındaki parlaklığıyla bu ay da çok kolay görülecek. Ancak günbatımının üzerinden bir iki saat geçmeden hemen batıverecek. İyi bir dürbününüz ya da teleskopunuz varsa, Venüs’ün şişkin evresinde görebilirsiniz. 5 Eylül’de Venüs, Başakçı’yla (Spica) çok yakınlaşacak. Ayrıca yukarıda söz ettiğimiz 8, 9, 10 Eylül tarihlerine de dikkat!

Ağustos ayında karşı konumdan geçen Güneş Sistemi’nin iki devi, Jüpiter ve Satürn, bu ay da neredeyse bütün gece gökyüzünde olacak. 16 Eylül’de Satürn’ü, 18 Eylül’de de Jüpiter’i uydumuz Ay ile yan yana göreceksiniz. Ayın 17’sinde de bu ikilinin tam ortasında, biraz aşağıda yer alacak.

Eylül’ün bir başka özelliği de bu yıl ayın 22’sinde yaşayacağımız sonbahar ekinoksudur. Gökyüzünde bu günlere özgü, görmeye değer önemli bir şey olmaz aslında. Ancak gündüz ve gece sürelerinin eşit olduğu bu tarihten sonra kuzey yarım kürede yaza veda edilirken güney yarım kürede kışa elveda denir; tabii takvim üzerinde! 21 Aralık’taki kış gündönümüne kadar kuzeyde geceler uzayıp gündüzler kısalırken güneyde de geceler kısalıp gündüzler uzar.