Hesaplama Makineleri Bilgisayarın Tarihi

Bilgisayar, tarihin en önemli icatlarından biridir. Son 30 yılda iletişimden endüstriye; spor, müzik ve eğlence dünyasından uzay çalışmalarına; tarımdan eğitime, sağlığa ve alışverişe kadar günlük yaşamın her alanına hızla girdi ve vazgeçilmez bir parçası oldu. Yalnızca yetişkinlerin değil gençlerin ve çocukların da yaşamını tümüyle değiştirdi, hızlandırdı ve zenginleştirdi.

Bilgisayarın tek bir mucidi yoktur. Teknolojik birçok gelişme sayesinde zaman içinde evrim geçirerek günümüzdeki haline (daha doğrusu hallerine) ulaştı. Günümüz bilgisayarlarının, atası olan basit makinelerle yani ilk ortaya çıkan hesaplama aletleriyle arasında muazzam bir fark vardır. Bilgisayarın evriminde binlerce kişinin katkısı oldu ama bazı kişilerin ve gelişmelerin etkisi çok önemlidir.

Fark Makinesi
*Görsel kaynağı: Wikipedia*

Mekanik Sayma Aletleri

Bilgisayarın tarihi temel olarak iki bölümde incelenebilir. İlk bölümde 20. yüzyıla kadar gelen mekanik sayma ve hesaplama makineleri yer alır. İkinci bölümdeyse 20. yüzyılda hızla gelişen elektronik bilgisayarlar vardır.

Mekanik hesaplama aletlerinin tarihi tabii ki abaküsle başlar.

Abaküs

Bilinen ilk hesaplama aleti günümüzden yaklaşık 4.500 yıl önce Sümer’de icat edildiği düşünülen abaküstür. Son derece basit bir çalışma mantığı olan abaküs, 17. yüzyıla değin dünyanın hemen her yanında çok verimli bir şekilde kullanıldı.

Pascaline

Büyük matematikçi ve bilim insanı Blaise Pascal, 1642’de daha 19 yaşındayken babası vergi hesaplarında kullansın diye mekanik bir hesap makinesi icat etti. Pascal’ın hesap makinesi ya da kısaca Pascaline denen bu aletle sekiz basamağa kadar olan sayılarla toplama ve çıkarma yapılıyordu. Çok kullanışlı olmasına karşın yapımı zor ve pahalı olduğu için Pascaline yaygınlaşamadı.

Wilhelm Schickard ve Makinesi

Blaise Pascal mekanik hesap makinesinin babası olarak kabul edildi. Ne var ki böyle bir makineyi tasarlayan ilk kişi aslında Alman gökbilimci Wilhelm Schickard olmuştu. Schickard kendi hesap makinesini Pascal’dan yaklaşık 20 yıl önce (1624’te) tasarladı. Ancak böyle bir makinenin varlığı yaklaşık 300 yıl boyunca (Schickard’ın Johannes Kepler’e yazdığı iki mektup 1957’de keşfedilene kadar) fark edilemedi.

Leibniz ve İkili Sistem

Günümüz bilgisayarlarına verilerin girişi ve işlemler yalnızca 1 ve 0’ın kullanıldığı ikili kodlarla gerçekleştirilir. İkili kodlama da ikili sayma sistemine dayanır. İşin ilginç yanı bu sayma sisteminin, elektronik bilgisayarların ortaya çıktığı 20. yüzyılda değil de 300 yıl önce, 17. yüzyılda, geliştirilmiş olmasıdır. Bunu yapan da büyük matematikçi ve bilim insanı Alman Gottfried Leibniz’dir. Leibniz, 1689’da yazdığı bir makalede bu sistemi açıkladı. Bu matematiksel icadın, hesap makinelerinin 20. yüzyıla kadar gelişimine doğrudan bir katkısı yoktur. Bununla birlikte modern bilgisayarların temelinde yer alır.

Charles Babbage ve Lovelace Kontesi Ada Lovelace

Hesap yapan aygıt ve makinelerden, bildiğimiz anlamda bilgisayarlara doğru atılan ilk büyük adım İngiliz matematik profesörü, makine mühendisi ve düşünür Charles Babbage’dan geldi. Babbage matematiksel işlemlerin basit işlem parçacıklarına ayrıştırılabileceğini ve bunların sürekli yinelendiğinde sonuca ulaşılabileceğini fark etti. Bu basit işlemlerin de insanların kullandığı mekanik makineler yerine otomatik makinelerle yerine getirilebileceğini düşünen Babbage, “Fark Makinesi” adını verdiği incelikli bir makinenin yapımına girişti. On yıl kadar onun yapımıyla uğraştıktan sonra 1833’te gerçek bilgisayarların ilk atası sayılan yeni bir makinenin, Analitik Makine’nin, yapımına başladı. Girdilerin, çıktıların, belleğin ve merkezi işlem biriminin (yani modern bilgisayarların temel özelliklerinin) bulunduğu bu makine buhar gücüyle çalışacaktı. Programlanmasında (bir başka büyük icat) delikli kartlar kullanılacaktı.

Delikli kartlara makinenin çalıştırma programlarını yazma işini İngiliz matematikçi, yazar Lovelace Kontesi Ada Lovelace üstlendi. Analitik Makine’nin karmaşık hesapları yapmanın ötesinde birçok işlevi olabileceğini de öngören Ada King, ilk bilgisayar programcısı kabul edilir.

Ne yazık ki Babbage bu makinesini de tamamlayamadan 1871’de öldü. Onun yapmaya çalıştığı iki makine günümüzde Londra’daki Bilim Müzesi’nde sergileniyor. 1991’de Babbage’ın planlarından yola çıkılarak makinelerin ikisi de tamamlandı.

Delikli kart kullanan sistemler de yetmiş yıl sonra Amerikalı mucit Herman Hollerith tarafından kullanılmaya başlandı.

Herman Hollerith

Amerikalı iş insanı, mucit ve istatistikçi Herman Hollerith 1884’te delikli kartlarla çalışan bir “tablolama makinesi” icat etti. Amerikan Nüfus Sayımı Bürosu onun makinesini kullanarak nüfus sayım sonuçlarını iki yıl daha kısa sürede tamamladı. Bu makineyle ikili kodlamayla programlanmış delikli kartlarla çalışan yarı otomatik makineler dönemi başladı. Hollerith, 1911’de bu tür makineler üreten bir şirket kurdu. 1924’te Uluslararası İş Makineleri (International Business Machines -kısaca IBM) adını alan şirket, 20. yüzyılda dünyanın en büyük bilgisayar şirketlerinden biri oldu.

Bilgisayarların Olağanüstü Gelişimi'nde 1900'lü yıllarda hızla gelişen elektronik bilgisayarlar ele alınacak.

Çağlar Sunay

Hesaplama Makineleri Bilgisayarın Tarihi