ÇOCUKLARIN BİLGİ BANKASI KUMBARA DERGİSİ TÜRKİYE İŞ BANKASI’NIN ÇOCUKLARA ARMAĞANIDIR

KUMBARA DERGİSİ TÜRKİYE İŞ BANKASI’NIN ÇOCUKLARA ARMAĞANIDIR

Ara
Close this search box.
Yıldızlar gecenin karanlığında pırıl pırıl parlar. Sanki ara sıra da bize göz kırparlar. İnsanlar binlerce yıl boyunca yıldızları gökkürenin sabit öğeleri olarak düşünmüş ama hiçbir zaman da ne olduklarını anlayamamış, bilememiştir. Bu durum bilimsel düşüncenin yaklaşık 300 yıl önce gelişmeye ve yayılmaya başlamasıyla değişmiştir. Günümüzde yıldızların ne olduğunu çok iyi biliyoruz. Hatta onlara ilişkin neredeyse her şeyi biliyoruz. Gelin yakın çevremizdeki yıldızlara ilişkin bilgimize şöyle bir göz atalım…

Işık kirliliğinin olmadığı bir gecede gökyüzünde çıplak gözle 2500 dolayında yıldız görülür. Birbirlerine de çok yakın duruyor gibidirler. Ne var ki bu bir yanılsamadır. Yıldızlar Dünya’mıza çok ama çok uzak olduklarından öyle görünürler. Gerçekte aralarında trilyonlarca kilometre -hatta çok daha büyük uzaklıklar- vardır.

Yıldızımız Güneş

Uzayda bize en yakın yıldız Güneş’tir. Evet, Güneş bir yıldızdır. Bu demektir ki geceleri gökyüzünde gördüğümüz bütün o minik ışık noktaları da aslında birer Güneş’tir. Güneş’in Dünya’ya uzaklığı 150 milyon kilometredir. Işık ışınları bu uzaklığı 8 dakika 20 saniyede alır. Ama siz saatte 100 km hızla ilerleyen bir otomobille uzayda gidebilseydiniz ve hiç durmadan yol alsaydınız, Güneş’e tam 171 yılda varırdınız. Yani siz değil de aslında torununuzun çocuğu varırdı. Evren’deki uzaklıklar işte, böyle akıl almaz büyüklüktedir.

En Yakın Komşumuz​

Güneş’ten sonra en yakın yıldız Proxima Centauri adlı, Güneş’in kırkta biri küçüklükte bir yıldızdır. Tam 40 trilyon kilometre uzaktadır. Proxima Centauri’nin ışıkları gözümüze ulaşmadan önce uzayda yaklaşık 4 yıl 3 ay yolculuk eder. Bir başka deyişle onun 4 yıl 3 ay önceki halini görürüz hep. 2016’da bu minik yıldızın yaklaşık Dünya büyüklüğünde bir gezegeni olduğu keşfedilmiştir. Güneş’e gitmek için kullandığınız otomobille Proxima Centauri’ye gitmeye kalkarsanız, bu yolculuk da 46 milyon yıl sürer. O otomobilin yerine uzayda yol alan en hızlı uzay aracıyla (saatte 250 bin kilometre hızla giden, Helios B Güneş sondası) gitmeye çalışırsanız da yolculuğunuz 18 bin 500 yıl kadar sürer. Günümüz teknolojisi yıldızlar arası yolculuk yapmak için hala çok yetersizdir.
Yıldızımız Güneş

Güneş

Yıldızımız Güneş

Proxima Centauri

Uzayda Uzaklıklar​

Uzayda yıldızlar arasındaki ortalama uzaklık 40-100 trilyon kilometredir. Bilim insanları uzaydaki akıl almaz büyük uzaklıklar için kilometre birimi yerine ışık yılı birimini kullanırlar. Evet, ışık yılı bir uzaklık birimidir. Bir ışık yılı, ışığın bir yılda aldığı uzaklığa eşittir; yani 9,5 trilyon kilometredir.

1 ışık yılı = 9.500.000.000.000 kilometre

Yeni birimle söylersek, yıldızlar arası ortalama uzaklıklar 5-10 ışık yılıdır ve Proxima Centauri de bizden 4,25 ışık yılı uzaktadır.

Proxima Centauri’nin ne kadar uzak olduğunu şu şekilde de gözünüzde canlandırabilirsiniz. Bahçede yere küçük bir bilye koyun. Bu Dünya’mız olsun. Onun 2 santimetre uzağına da büyükçe bir bilye koyun. Bu da Güneş olsun. Elinizde Proxima Centauri’yi temsil eden üçüncü bilyeyi, Dünya bilyesine ne kadar uzağa koymanız gerekir, biliyor musunuz? Tam 535 kilometre öteye.

Yakınımızdaki Yıldızlar

Güneş’i merkez alan 15 ışık yılı yarıçaplı bir kürenin içinde 53 yıldız sistemi vardır. Bunların 38’i tek yıldızdır. 11’i ikili yıldız sistemidir yani birbirinin çevresinde dönen iki yıldızdan oluşur. Dördü de üçlü yıldız sistemidir yani birbirinin çevresinde dönen üç yıldızdan oluşur. Dolayısıyla yakın çevremizde (bize 15 ışık yılından daha yakın) 72 yıldız bulunur. Ne var ki bunların yalnızca 10’u çıplak gözle görülebilir. Ötekiler küçük, sönük yıldızlardır. Onları görebilmek için teleskopla bakmanız gerekir.

72 yıldızdan 6’sının çevresinde dönen gezegenler olduğu gözlenmiştir. Güneş Sistemi’nin dışında bulunan gezegenlere ötegezegen denir. Üç yıldızın çevresinde dönen tek bir ötegezegen olduğu, birinin çevresinde 4 ötegezegenin döndüğü, birinin de çevresinde 5 ötegezegenin döndüğü saptanmıştır. Teleskop teknolojisindeki gelişmelerle bu yıldızların çevresinde belki yeni ötegezegenler de keşfedilebilir.

evrende yakin cevremiz gezegen3 Evren’de Yakın Çevremiz
evrende yakin cevremiz gezegen2 Evren’de Yakın Çevremiz
evrende yakin cevremiz gezegen4 Evren’de Yakın Çevremiz
evrende yakin cevremiz gezegen gunes Evren’de Yakın Çevremiz
evrende yakin cevremiz gezegen1 Evren’de Yakın Çevremiz

Dört ötegezegenli bir yıldız.

Gaia Uzay Gözlemevi

Avrupa Uzay Ajansı (ESA) Aralık 2013’te uzaya özel bir uzay aracı fırlattı. Bu, Gaia adlı bir uzay gözlemeviydi. Gaia yaklaşık altı buçuk yıldır uzayda çalışıyor ve iki yıl daha ömrü var. Bu gözlemevinin amaçlarından biri yakın çevremizdeki bir milyar (1.000.000.000) yıldızın konumunu saptamak; bir başka deyişle yakın çevremizin üç boyutlu haritasını çıkarmaktır.
evrende yakin cevremiz gaia Evren’de Yakın Çevremiz
Gaia Uzay Gözlemevi

Bir milyar gerçekten de çok büyük bir sayıdır. Ama Evren’deki sayılar da çok büyüktür. Bir milyar yıldız, gökadamız Samanyolu’ndaki bütün yıldızların yalnızca yüzde 1’ine karşılık gelir.

evrende yakin cevremiz samanyolu yazili2 Evren’de Yakın Çevremiz