Vitaminler
Vitaminler
Bedenin oluşmasını ve gelişmesini sağlayan, yıpranan bölümlerini onaran, ona ısı ve enerji veren hayvansal ve bitkisel maddelere besin denir. Doğru beslenme, sağlıklı yiyeceklerin yeterli miktarlarda ve dengeli bir şekilde tüketilmesiyle sağlanır. Sağlıklı yiyecekler doğal, taze, katkısız olmalı ve gereksinim duyduğumuz besin maddelerini içermelidir. İnsanların yiyeceklerden düzenli olarak alması gereken beş temel besin maddesi vardır. Bunlar karbonhidratlar, proteinler, yağlar, mineraller ve vitaminlerdir.
Karbonhidratlar, yağlar ve proteinler bedenimize enerji verir ve bağışıklık sistemine destek olur. Mineraller kemik, diş ve tırnak gibi dokularda hücrelerin önemli bir bölümünü oluşturur, bedenimizde gerçekleşen kimyasal tepkimeleri hızlandırırlar.
Peki, vitaminler nelerdir, nelerde bulunurlar ve bedenimiz için neden önemlidirler? Gelin vitaminleri biraz daha yakından tanıyalım.
Bedenin oluşmasını ve gelişmesini sağlayan, yıpranan bölümlerini onaran, ona ısı ve enerji veren hayvansal ve bitkisel maddelere besin denir. Doğru beslenme, sağlıklı yiyeceklerin yeterli miktarlarda ve dengeli bir şekilde tüketilmesiyle sağlanır. Sağlıklı yiyecekler doğal, taze, katkısız olmalı ve gereksinim duyduğumuz besin maddelerini içermelidir. İnsanların yiyeceklerden düzenli olarak alması gereken beş temel besin maddesi vardır. Bunlar karbonhidratlar, proteinler, yağlar, mineraller ve vitaminlerdir.
Karbonhidratlar, yağlar ve proteinler bedenimize enerji verir ve bağışıklık sistemine destek olur. Mineraller kemik, diş ve tırnak gibi dokularda hücrelerin önemli bir bölümünü oluşturur, bedenimizde gerçekleşen kimyasal tepkimeleri hızlandırırlar.
Peki, vitaminler nelerdir, nelerde bulunurlar ve bedenimiz için neden önemlidirler? Gelin vitaminleri biraz daha yakından tanıyalım.
Vitamin Nedir?
Vitaminler bedenimiz için yaşamsal önemi olan ve bedenimizde gerçekleşen kimyasal tepkimeleri hızlandıran basit organik maddelerdir. Bedenimizin sağlıklı gelişimi ve çalışması açısından çok gerekli olup her gün çok küçük miktarlarda alınmalıdırlar. Yeteri miktarda alınmadıklarında bedende bazı aksamalara ve ciddi sağlık sorunlarına yol açarlar.
Vitamin Adı Nereden Geliyor?
Vitamin sözcüğünü ilk kez, B1 vitaminini (tiamin) keşfeden Polonyalı biyokimyacı Casimir Funk 1912’de kullanmıştır. Vitamin, yaşam anlamına gelen Latince vita sözcüğü ile kimyadaki amin teriminin birleşiminden oluşan bir sözcüktür. Amin, bir grup organik kimyasal maddeye verilen addır. O dönemde bütün vitaminlerin amin grubundan olduğu düşünülüyordu. Bugün bunun doğru olmadığı biliniyor. Ama vitamin adı kullanılmaya devam ediyor.
Kaç Tür Vitamin Vardır?
Vitaminler, bedenimizin gereksinimi olan 14 maddeden oluşur. Onları şöyle sıralayabiliriz:
| A vitamini | öteki adı retinol |
|---|---|
| B vitamini | Bu grupta 8 vitamin yer alır: |
|---|---|
| B1 | öteki adı tiamin |
| B2 | öteki adı riboflavin |
| B3 | öteki adı niasin |
| B5 | öteki adı pantotenik asit |
| B6 | öteki adı pridoksin |
| B7 | öteki adı biyotin |
| B9 | öteki adı folik asit |
| B12 | öteki adı kobalamin |
| C vitamini | öteki adı askorbik asit |
|---|---|
| D vitamini | öteki adı kalsiferol (bu grupta iki vitamin yer alır: D2 ve D3) |
|---|---|
| E vitamini | |
|---|---|
| K vitamini | |
|---|---|
Suda çözünen vitaminlerin fazlası genellikle beden sıvılarıyla atılır. Öte yandan yağda çözünen vitaminlerin fazlası, bedende yağ dokusu olarak depolanır. Yağda çözünen vitaminler, bedenden atılmayıp depolandığı için fazla alındığı zaman zararlı olabilir. Özellikle A ve D vitaminlerinin alımında dikkatli olmak gerekir.
Vitaminler Ne İşe Yarar ve Nelerde Bulunur?
Vitaminleri bedenimizde üretemeyiz; onları yediğimiz yiyeceklerden alırız.
A Vitamini
A vitaminine retinol de denir. Özellikle yumurta sarısında, sütte, tereyağında, balıkta ve marul, havuç, ıspanak, şalgamda bolca bulunur. Bu vitamin deri, diş, kemik ve göz sağlığı açısından çok önemlidir. Karaciğerde depolanır. Bağışıklık sistemini güçlendirir.
Yumurta
Süt
Tereyağı
Balık
Marul
Havuç
Ispanak
B Vitamini
B grubu vitaminlerinin önceden tek bir B vitamin olduğu sanılıyordu. Zamanla canlılarda benzer işlevleri olan ve çoğu kez bir arada bulunan değişik B vitaminlerinin olduğu anlaşıldı. Bu grup vitamin et, tavuk, hindi, balık, sakatat, süt, yumurta ve yeşil sebzelerde bulunur.
Kırmızı et
Tavuk
Sakatat
Süt
Yumurta
Ispanak
Marul
C Vitamini
C vitamininin bir başka adı da askorbik asittir. Hücrelerimizi bir arada tutan kolajen yapımı için gereklidir. Yaraların ve yanıkların iyileşmesini sağlar. Ayrıca bedenin mikroplara karşı savunmasında da uyarıcı bir rol oynar. En çok taze sebze ve meyvelerde, özellikle limon, portakal, greyfurt gibi turunçgillerde, lahanada, domateste ve şalgamda bulunur.
D Vitamini
D vitamini güneş ışınlarının derimize çarpmasıyla bedenimizde doğal olarak üretilir. Ayrıca süt, yumurta gibi bazı yiyeceklerde de bulunur. Özellikle, bebekler ve gelişme çağındaki çocuklar için önemlidir.
Güneş
Süt
Yumurta
E Vitamini
E vitamini bağışıklık sisteminin güçlenmesinde rol oynar. Ayrıca kırmızı kan hücrelerinin sağlıklı olmasını sağlar. Kas dokusu için gereklidir. Başta tahıllarda, yağlı tohumlarda ve bitkilerin yeşil bölümlerinde yani aslında yiyeceklerin çoğunda bulunur.
K Vitamini
K vitamini öteki vitaminlerden biraz daha geç keşfedilmiştir. Kanın pıhtılaşması için gereklidir. K vitamininin bir bölümünü yediğimiz ıspanak, lahana ve karnabahar gibi sebzelerden ve balıktan alırız. Bir bölümünü de bağırsaklarımızdaki bakteriler üretir. Bu nedenle eksikliği pek yaygın değildir.
Ispanak
Karnabahar
Lahana
Balık
Kırmızı et
