ÇOCUKLARIN BİLGİ BANKASI KUMBARA DERGİSİ TÜRKİYE İŞ BANKASI’NIN ÇOCUKLARA ARMAĞANIDIR

KUMBARA DERGİSİ TÜRKİYE İŞ BANKASI’NIN ÇOCUKLARA ARMAĞANIDIR

Ara
Close this search box.

Bilimsel gözlem denince akla ilk olarak doğada yapılan gözlemler gelir. Halbuki evin içinde de çeşitli bilimsel gözlemlerin yapılabileceği bir yer vardır: Mutfak.

Mutfak bilimsel süreçlerin sürekli yaşandığı olağanüstü bir yerdir. Orada her zaman birtakım şeyler erir, soğutulur, yıkanır, kurulanır, fırınlanır, mikrodalgadan geçirilir, mayalanır, fermente edilir, özü çıkarılır, dondurulur, çözülür… Kısacası çok sayıda birbirinden farklı fiziksel ve kimyasal işlem yapılır; hem de her gün her öğünde…

dikkat Mutfakta Bilim

Mutfakta bir şeyler yaparken mutlaka bir büyüğünüz yanınızda olsun.

01mutfak dolabi Mutfakta Bilim
02davlumbaz Mutfakta Bilim
03raflar Mutfakta Bilim
04el aletleri Mutfakta Bilim
05tezgah Mutfakta Bilim

Başlıca bilimsel alet ve aygıtlar mutfakta hazırdır: Tencereler, tavalar, cezveler, küçüklü büyüklü kaplar, kaseler, bardaklar, bıçaklar, ocak, fırın, mikrodalga fırın, su ısıtıcısı, blender gibi.. Bununla birlikte mutfakta işleyen bilimsel süreçlerin temel maddeleri de zaten orada her zaman bulunan malzemelerdir: Meyveler, sebzeler, tahıllar, yemişler, su, tuz, yağ, sirke, karbonat, baharatlar gibi…

01alisveris torbasi Mutfakta Bilim
02kesme tahtalari Mutfakta Bilim
03malzemeler Mutfakta Bilim
04kasik el Mutfakta Bilim
Mutfakta birtakım bilimsel deneyler yapmadan önce oradaki asıl bilim insanı (yemekleri yapan babanızı ya da annenizi) bir süre gözlemlemenizde yarar vardır. Mutfakta yapılanları ne kadar çok gözlemlerseniz, işlerin nasıl yapıldığına ve süreçlerin nasıl yürüdüğüne o kadar hakim olursunuz.

Mutfakta gerçekleşen bazı fiziksel değişimler

rende Mutfakta Bilim
  • Soğanı ya da patatesi küçük parçalara kesmek
  • Kaşar peyniri rendelemek
  • Şekeri suda eritmek
  • Meyve suyunu dondurup buzlu şeker yapmak
  • Dondurmayı eritmek
  • Suyu kaynatıp buharlaştırmak

Mutfakta gerçekleşen bazı kimyasal tepkimeler

kutuk tabak Mutfakta Bilim
  • Yumurtanın haşlanması
  • Sütün ekşimesi
  • Muzun renk değiştirmesi
  • Soğanın karamelize olması
  • Etin marine edilip yumuşatılması
Bilimsel bir sürecin mutfaktaki basit karşılığına gelin birlikte göz atalım.

Merkezcil İvme ve Marul Salatası

Net bir dış kuvvet nedeniyle düzgün dairesel şekilde ilerleyen bir nesnede merkezcil ivme oluşur. Herhangi bir şeyi, örneğin ucunda küçük bir ağırlık taşıyan bir ipi (ya da olimpiyat oyunlarından çekiç atmada kullanılan ucunda gülle bulunan ipi) hızla çevirmeye başlarsanız, uyguladığınız kuvvetin sonucunda merkezcil ivme oluşur. İpi ne kadar hızlı çevirirseniz, bu ivme de o kadar büyür. Bunu çamaşırları sıkan çamaşır makinesinin hızlı dönüşünde ya da hızla giden bir arabanın ani dönüşü sırasında içindekilerin savrulmasında görebilirsiniz.
Salata yapmak kolaydır. Önemli ve zor olan şey, malzemeyi bol suyla yıkamak ve sonra da kurutmaktır. Bunun da yıkama kısmı kolaydır. Büyükçe bir kapta marul yapraklarını ve öteki yeşillikleri bir süre sirkeli suda bekletirsiniz. Sonra da durularsınız. Peki, nasıl kurutabilirsiniz? Bezle kurulayacak olsanız, malzemeler zedelenir. Kendi kendine kurumasını beklemek de çok uzun sürer. Neyse ki artık bu iş için merkezcil ivmeyle çalışan basit bir kap var. Bu kabın içindeki sepete ıslak salata malzemesini koyarsınız. Kapağını kapatıp kabın üstündeki kolu bir süre çevirirsiniz. İçteki sepet hızla döner. Dönerken su damlacıkları dışa savrulur, kabın çeperine çarpıp aşağıya kayar. Salata malzemesi de böylece sudan arındırılır.
salata kurutucu2 Mutfakta Bilim

Basınç, Hacim, Sıcaklık ve Düdüklü Tencere

Gazlarda basınç, hacim ve sıcaklık arasında sıkı bir ilişki vardır. Gaz ısınırsa sıcaklığı artar, genleşir ve dolayısıyla hacmi büyür. Eğer hacmin genişleyeceği bir alan yoksa; örneğin, katı bir nesnenin içindeyse o zaman basıncı artar. Gaz sıkıştığı zaman yani basıncı arttığında hacmi küçülür ve sıcaklığı yükselir yani ısınır.
Düdüklü tencerede gazın hacmi artamayıp sabit kaldığı için sıcaklık artarken basınç da artar. Böylece artan sıcaklık sayesinde tenceredeki yemek de daha kısa sürede pişer.
duduklu tencere ocak Mutfakta Bilim
duduklu tencere alev Mutfakta Bilim
duduklu tencere Mutfakta Bilim
duduklu tencere duduk Mutfakta Bilim

Düdük

Basınçlı düdüklü tencerenin en önemli parçası düdüğüdür. Basınç iyice yükseldiğinde buradan buhar çıkar, böylece içindeki ısının ve basıncın bir miktar düşmesi sağlanır. Tencerede bu düdük olmasaydı, içerideki basınç öyle artardı ki, tencere bomba gibi patlardı.