Nedir Bu
Radyoaktivite?

Bütün nesneler elementlerden oluşur. Saf olarak tek bir elementten ya da elementlerin birleşerek oluşturduğu bileşiklerden meydana gelirler. Elementlerin yapı taşları da atomlardır. Evren’de (ve de Dünya’mızda) yalnızca 92 çeşit atom vardır. Dolayısıyla yalnızca 92 doğal element bulunur.

Çağlar Sunay

Nedir Bu
Radyoaktivite?

Bütün nesneler elementlerden oluşur. Saf olarak tek bir elementten ya da elementlerin birleşerek oluşturduğu bileşiklerden meydana gelirler. Elementlerin yapıtaşları da atomlardır. Evren’de (ve de Dünya’mızda) yalnızca 92 çeşit atom vardır. Dolayısıyla yalnızca 92 doğal element bulunur.

Değişen Elementler

20. yüzyılın başında bilim insanları bazı elementlerin çekirdeklerinin her zaman aynı kalmadığını fark etti. Bu elementlerin atom çekirdekleri bir anda bir başka elementin çekirdeğine dönüşüveriyordu. Yani bir başka element oluyordu. Dönüşüm geçiren bu elementlere (örneğin uranyum, radyum, polonyum, radon) radyoaktif element denmeye başlandı.

Radyoaktif elementlerin atomları kararsızdır. Kararlı hale gelmek için atom çekirdeklerinden dışarıya enerji vermeleri (yani ışıma yapmaları) gerekir. Bu enerji verme olayına (ışımaya) radyasyon denir. Elementin radyasyonla bir başka elemente dönüşmesine de radyoaktivite adı verilir.

Radyoaktivitenin Keşfi

1895’te Alman fizikçi Wilhelm Röntgen, katot ışınlarıyla deneyler yaparken karşı duvardaki floresan panonun ışıdığını fark etti. Halbuki pano ile ışın yayıcı arasında kalın bir örtü vardı. Röntgen buradan yola çıkarak x ışınlarını (o zamanlar röntgen ışınları deniyordu) ve sonra da röntgen filmini keşfetti.

Wilhelm Röntgen
Görsel kaynağı Wikipedia

İlk tıbbi x ışını olan Röntgen’in karısı Anna Bertha Ludwig’in elinin röntgeni
Görsel kaynağı Wikipedia

1896’da Henri Becquerel, Röntgen’in önceki yıl keşfettiği x-ışınlarını doğal olarak yayabilecek maddeler üzerine çalışıyordu. Bu maddelerden birinin de uranyum olduğunu düşünüyordu. Uranyum tozlarını güneşe tutacaktı. Güneşin enerjisini emen uranyumun fotoğraf filmi üzerinde iz bırakacağını umuyordu. Ama hava kapalı olduğu için deneyini birkaç gün erteledi. Tozların sarılı olduğu filmleri karanlık bir yere koydu. Deneyi yapacakken uranyumun Güneş gibi bir başka enerji kaynağına gerek duymadan kendi kendine ışıma yaptığını fark etti. Becquerel radyoaktiviteyi keşfetti.

Yararlı ama Tehlikeli

Radyoaktivite birçok alanda çok işimize yarar. Kanser tedavisinde radyoterapide kullanılır. Tıbbi aletlerin sterilizasyonunda, ölmüş canlıların tarihlendirmesinde, kayaların yaşının belirlenmesinde, nükleer güç santrallerinde ve gezegenlere gönderilen uzay araçlarında kullanılır.

Satürn ve uydularını araştırmak için gönderilen Cassini uzay sondasında güç kaynağı olarak radyoaktif madde plütonyum-238 kullanılmıştı.

Radyoaktivite birçok alanda işimize çok yarar; ama radyasyonun etkisinde kalmak da çok zararlı ve tehlikelidir. Radyasyon hücrelere zarar verir. Yani radyoaktivite çok dikkatli kullanılmalıdır. Uzun süre radyasyona maruz kalanlar hastalanır, ciltlerinde yaralar oluşur. Hemen tedavi edilmeleri gerekir. Eğer yüksek dozda radyasyona maruz kalırlarsa, kanser bile olabilirler. O nedenle bu işareti gördüğünüzde çok dikkatli olun ve oradan uzaklaşmaya bakın.

Çağlar Sunay

Nedir Bu
Radyoaktivite?