Artık Yıl

Çağlar Sunay

Bugün çok özel bir gün. Aynı zamanda ender de yaşanan bir gün. Çünkü yalnızca dört yılda bir yaşanıyor. Bugün, artık gün ve bu yıl, yani 2024 de bir artık yıl. Peki, nedir artık gün ve artık yıl?

Dünya’nın yıldızımız Güneş’in çevresindeki yörüngesinde bir turunu tamamladığı süreye “yıl” diyoruz. Dünya’nın kendi ekseninde bir dönüşünü yaptığı süreye de “gün” diyoruz. Kullandığımız takvime göre normal bir yıl 365 gündür. Yani Dünya, Güneş’in çevresindeki turunu kendi ekseninde 365 kez dönme süresinde tamamlar. Ne var ki bu tam doğru değildir; bir yuvarlamadır. Gerçekte Dünya’nın Güneş’in çevresindeki bir turu 365 gün 6 saat sürer -ne yapalım, gerçek bu. Bir başka deyişle 365 ¼ gün sürer.

Dünya’nın Güneş’in çevresindeki bir turu 365 gün 6 saat sürer.

Bunu şu şekilde de düşünebiliriz: Dünya, Güneş’in çevresindeki 4 turunu (4 x 365) 1.460 günde değil, 1.461 günde tamamlar. Biz de takvimlerimize her dört yılda bir, bu fazladan bir günü ekleriz. Bu fazla güne “artık gün”, artık günün eklendiği yıla da “artık yıl” denir. Eğer takvime dört yılda bir (yani artık yılda) bir gün eklenmeseydi, yılımız da gerçekten her dört yılda bir, bir gün önce başlardı. Bu durumun kısa sürede herhangi bir etkisi olmazdı. Daha doğrusu olurdu ama o etkiyi hemen fark edemezdik. Ancak 360 yıl sonra ilkbahar 21 Mart yerine 21 Aralık’ta başlardı. Ya da 760 yıl sonra yılbaşının 30 Haziran’da kutlanması gerekirdi.

İlk Artık Yıl

Artık yıllar yaklaşık 2.000 yıl önce Roma İmparatoru Julius Caesar tarafından ortaya atıldı. Caesar gökbilimcilere ve matematikçilere yeni bir takvim hazırlattı. MÖ 45’te kullanılmaya başlanan bu takvime Jülyen Takvimi adı verildi. Bu takvimde önemli tek bir kuralı vardı: Dörde kalansız olarak bölünen her yıl artık yıl olacaktı. Böylece astronomik yıl ile kullandığımız takvim yılı arasındaki fark ortadan kalkacaktı.

Jülyen Takvimi 400 yılda bir 3 gün 3 saat ileri gidiyordu.

Ne yazık ki bu formülle ilgili bir sorun vardı. Çünkü çok fazla artık yıl üretiyordu. Bunun nedeni de gerçekte bir yılın 365 gün 6 saat değil de 365 gün 5 saat 48 dakika 46 saniye olmasıydı. Yani 6 saat ile 5 saat 48 dakika 46 saniye arasındaki zaman farkı (11 dakika 14 saniye) nedeniyle Jülyen Takvimi’nde gereğinden çok artık yıl oluyordu. Bu minik fark nedeniyle takvim 400 yılda yaklaşık 4.493 dakika yani 75 saat yani yaklaşık 3 gün kadar ileri gidiyordu. Tabii bu durum birkaç yüz yıl içinde fark edilemedi. Hatanın fark edilmesi için 1.600 yıl kadar geçmesi gerekti.

Takvimler ve tarihi hakkında daha fazla bilgiye buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.

Çözüm Bulundu

1500’lü yılların sonunda takvimdeki bu ileri gidişe bir çözüm bulmak için Papa XIII. Gregorius yeni bir takvim hazırlattı. Onun adıyla anılan takvimin kullanımına 1582’de başlandı. O yıl 4 Ekim Salı gününden sonra 15 Ekim Cuma geldi -10 gün atlandı. Yeni takvim İtalya, Fransa, Portekiz ve İspanya’da aynı yıl kabul edildi. Diğer ülkeler yeni takvimi farklı yıllarda benimsediler. Örneğin, Macaristan 1587’de, İngiltere 1752’de, Japonya 1873’te, Mısır 1875’te, Rusya 1918’de, Yunanistan 1923’te ve Türkiye 1926’da yeni takvime geçti.

Günümüzde dünyanın çok büyük bölümünde standart takvim olarak kullanılan Gregoryen Takvimi’nde 4’ün katı olan yılların hepsi değil, çoğu artık yıldır. Artık yıllarda Şubat ayı 28 yerine 29 çeker. 100’e tam bölünen yıllarda artık yıl olmaz. Bununla birlikte yıl, eğer 400’e tam olarak bölünebiliyorsa artık yıldır. Örneğin, 2024, 2028 ve 2040 artık yıldır. 1800 ve 1900 yılları artık yıl değildir; ancak 1600, 2000 ve 2400 yılları artık yıldır.

Kolay Bilmece

Şu yıllardan hangileri artık yıl değildir?

Cevabı görmek için tıklayın

Cevap:

2700 yılı artık yıl değildir.

2700, 100’ün katıdır ve 400’e tam olarak bölünemez.

Artık Yıl

Çağlar Sunay

İlk Artık Yıl

Çözüm Bulundu

Kolay Bilmece

Çağlar Sunay

Bu içerikler de ilginizi çekebilir

Mikroskop

Görünmeyeni Gösteren Işın X-Işını

Baloncukların Ardındaki Bilim

BÜLTEN ABONELİĞİ

MİNİ KUMBARA DERGİSİ