Az Bilinen Müzik Aletleri

Ayşenur Erkmen

Masa, kapı, bardak, tabak, kalem, bozuk para diye listeyi uzatabiliriz. Aslında ritim tutmak ve müzikal sesler çıkarmak için kelimenin tam anlamıyla “elimizin altında” hep bir şeyler var. İnsanlar farklı ülkelerde bambaşka müzik aletleri çalarak müzik yapıyorlar. Gelin, yaygın olmasa da bazı grup ve sanatçıların kullandığı ya da filmlerde görüp duyduğumuz ama hakkında çok da bilgimiz olmayan bazı çalgılara bir göz atalım.

Yağmur Çubuğu

Latin müziğinin vazgeçilmez çalgılarındandır. Sesi çok tanıdıktır. Çünkü yağmur çubuğundan huzur dolu yağmur damlalarının ve akan suyun çıkardığı sesler çıkar. Çalgı, Orta Amerika tarihinin büyük uygarlıklarından Azteklerin zengin kültürünün ürünüdür. Yağmur çağırma törenlerinde kullanıldığı düşünülüyor.

İçinde ne var?

Ne yok ki! Aslında güneşte iyice kurumuş ve içi boşalmış kaktüslerin dikenleri çıkarılarak yapılırmış. Sonraları başka ağaçlar da kullanılır olmuş. Boyu 30 santimetre ile 1 metre arasında değişebiliyor. İçine çeşitli tohumlar, minik çakıl taşları, deniz kabukları hatta fasulye taneleri konuyor. İki yanından ağaçla mühürleniyor yani sıkıca kapatılıyor. Borunun içi oluklu ve engebeli bir dokuda oluyor. Bu nedenle sağa sola hareketlerde içerideki nesneler takılarak ilerliyor. Kaliteli bir yağmur çubuğuyla bir dakika kadar kesintisiz yağmur sesi çıkarılabiliyor. Gösterilerinizde, arkadaşlarınızı etkileyecek güzel bir efekt aracı olabilir.

Aynı kıtadan yakın akrabası marakas da benzeri sesler çıkarır. Evdeki bakliyatı, boş bir şişeye ya da metal ilaç kutusuna koyup kendi çalgınızı yapabilirsiniz.

Dijiridu (Didgeridoo)

Bin yıllık geçmişiyle ilk nefesli çalgılardan biridir. Aborijinlerin yani Avustralya yerlilerinin geleneksel bir çalgısıdır. Boyu 1,5 metre kadardır.

Hayvanların yaptığı bir müzik aleti

“O da ne demek?” dediğinizi duyar gibiyiz. Hemen açıklayalım… Beyaz karıncaların yani termitlerin olduğu yere, dijirudu olmaya aday okaliptüs ağacı dalları bırakılır. Termitler dalların içini oyup boşaltır. Sonra insanlar bu dalları alıp parlatır. Çalmayı kolaylaştırmak ve daha da önemlisi üflenen havanın kaçmasını önlemek için de ağız kısmını balmumuyla sıvarlar. Sonra da çalgıyı göz alıcı resimlerle süslerler.

"Bunu çalmakta ne var?" diye düşünmeyin

Evet nota bilgisi gerektirmediği için kolay gibi görünebilir. Ancak dudakların titreşimiyle çalınan dijiridudan güzel sesler çıkarmak büyük beceri ister. Kısaca tarif etmek gerekirse, dijiriduyu çalarken ciğerlerde kalan son hava yanaklarda tutulur ve bu sırada burundan küçük küçük soluk alınır. Çalışıp tekniğini öğrenme konusunda azimli değilseniz, kolay iş değildir.

Beatbox yani hiç çalgı kullanmadan yalnız ağızla seslerin taklit edildiği müzik türüyle uğraşanların daha çok ilgi duyduğu söylenebilir. Değişik tınısının yanında hırlama, horlama, tıslama, kedi gurultusu gibi nice hayvan sesini çıkarabilen ender müzik aletlerinden biridir.

Dokunmadan Çalınan Garip Çalgı: Teremin

“Yok artık” dediğiniz buradan duyuluyor. Dokunmadan çalınan bu çalgıyla, ilk iş olarak korku filmi müziği yaparak arkadaşlarınızın tüylerini diken diken edebilirsiniz. Şaka bir yana teremin çalan birini izleyen kişi, bu çalgıyı bilmiyorsa, ortaya çok kafa karıştırıcı bir tablo çıkacağı kesin. Karşınızda garip el hareketleri yapan ve böylece güzel sesler çıkaran birini düşünün.

Bu ilginç çalgıyı 1920’li yıllarda Leon Theremin adlı bir Rus mucit icat etmiş. Müthiş değil mi? Aslında teremin, elektronik müzik alanındaki en eski çalgılardan biri.

Bilim yoluyla çalınıyor…

Üretilen manyetik alanın el hareketleriyle değiştirilmesiyle çalınıyor. İçinde değişik frekanslarda ses dalgaları üreten tüpler var. Üzerindeki anten görevi gören çubuğun da yardımıyla ses perdeleri kontrol ediliyor. Aslında bunu bir radyo ya da televizyon antenine yaklaşıp uzaklaştığımızda değişen kanal görüntüsü ya da sesi gibi düşünebilirsiniz. Sesi soprano gibi ince bir kadın sesini andırır. Tondan tona rahatça geçilebilmesi nedeniyle ses olanakları zengindir; ama iyi çalınması da zordur.

Kalimba

Ritim konusunda çok özel yetenekler taşıyan Afrika kıtasının insanlarında, doğuştan müzik ve dans yeteneğinin olduğunu söylersek yanlış olmaz.

Başparmağın yarattığı masalsı müzik

Kalimba, Afrika’nın en eski çalgılarındandır. Çıkardığı ses, büyüleyiciliği nedeniyle “huzurun sesi” olarak betimlenebilir. Basit parmak hareketleriyle kolayca çalınıyormuş hissi veren ama hiç de öyle olmayan oyuncak görünümlü bir müzik aletidir. Batı ülkelerinde kalimbaya “parmak arpı ya da başparmak piyanosu” da denir.

Avrupalı, Genç ve UFO Benzeri Vurmalı Çalgı: Hang

Hep binlerce yaşında olan çalgılardan söz ettik. Şimdi sizi 23 yaşına henüz başmış bir müzik aleti olan “hang” ya da “hang drum” ile tanıştırıyoruz. Hang, 2000 İsviçre doğumlu. Doğduğu kent Bern’in Almancasında “hang”, “el” demekmiş. Mucitleri Sabina Schärer ile Felix Rohner, onu yalnızca gerçek müzisyenlerin çalması amacıyla üretiyormuş.

Uçan daireye benzeyen hang içi boş iki paslanmaz çelik yarımkürenin birleşmesinden oluşuyor. İnternette hangın nasıl çalınacağına ve sesine ilişkin merakınızı giderebilirsiniz. Güzel olan bir şey de şu: Yeni bir müzik aleti yapma olanağımız hep var!

İnsanlar her kıtada ve her koşulda güzel sesler çıkaran birtakım çalgılar üretmişler. Üflemişler, vurmuşlar, tel takıp germişler, hatta el değmeden bile müzik yapmışlar. İnsanların yaşamında müzik hep olmuş. Gerçekten de müziksiz bir hayat düşünebiliyor musunuz? Bu sorunun yanıtını düşünmek bile zor değil mi?

Az Bilinen Müzik Aletleri

Ayşenur Erkmen

Yağmur Çubuğu

İçinde ne var?

Dijiridu (Didgeridoo)

Hayvanların yaptığı bir müzik aleti

"Bunu çalmakta ne var?" diye düşünmeyin

Dokunmadan Çalınan Garip Çalgı: Teremin

Bilim yoluyla çalınıyor…

Kalimba

Başparmağın yarattığı masalsı müzik

Avrupalı, Genç ve UFO Benzeri Vurmalı Çalgı: Hang

Ayşenur Erkmen

Bu içerikler de ilginizi çekebilir

Frida Kahlo

Bu Müzede Yer Gök Resim!

Benim Çalgım Hangisi?

BÜLTEN ABONELİĞİ

MİNİ KUMBARA DERGİSİ