Basit ama Çok Kullanışlı
Fermuar
Günlük yaşamımızı kolaylaştıran düğme, makas, kalem, gözlük, bıçak gibi birçok yararlı icat vardır. Bu aletleri aslında ne kadar işlevsel olduklarını hiç düşünmeden kullanırız. Bu tür icatlardan biri de fermuardır. Montlarımızda, pantolonlarımızda, çizmelerimizde, çantalarımızda, bavullarımızda, çadırlarımızda ve daha birçok yerde karşılaşırız fermuarlarla. Onlara o kadar alışmışızdır ki ne kadar sık kullandığımızı fark etmeyiz. Bu basit ama çok kullanışlı icat acaba nasıl keşfedildi? Gelin birlikte öğrenelim.
Fermuar Nedir?
Fermuar; birbirine kenetlenecek ve böylece bağlı olduğu iki (esnek) malzemeyi birleştirecek şekilde tasarlanmış iki sıra metal ya da plastik diş üzerinde kayan bir sürgüden oluşur. Sürgü; hareket yönüne göre diş sıralarını birbirine geçiren ya da ayıran Y şeklinde bir kanal içerir ve elle çalıştırılır.
Ucuz ama Önemli
Fermuarların maliyeti kullanıldıkları giysiye ya da eşyaya göre düşüktür. Ne var ki arızalanırlarsa, fermuar onarılana ya da değiştirilene kadar giysi ya da eşya kullanılamaz duruma gelebilir.
Mucit Mühendisin Fikri
Görsel kaynağı: Wikipedia
Fermuarın öyküsü 1890’lı yıllarda başlıyor. Bundan önce fermuar diye bir şey yoktu. Onun yerine bağcıklar, kancalar, çengeller ve küçüklü büyüklü düğmeler kullanılıyordu. Makine mühendisi ve mucit Whitcomb L. Judson, bu dönemde ABD’nin Şikago kentinde yaşıyordu. Çizmelerini bağlamada hep zorlanıyordu. Bir gün işyerinde demiryolu planları üzerine çalışırken aklına, çizmelerini kolayca bağlamasını sağlayacak küçük metal kancalar ve bir sürgüden oluşan bir düzenek fikri geldi.
Görsel kaynağı: Wikipedia
Görsel kaynağı: Wikipedia
Zamanla Gelen Başarı
Judson’ın ayakkabı bağlamayı kolaylaştıran icadı ilk kez 1893 Chicago Dünya Fuarı’nda tanıtıldı. Ne yazık ki çok az ticari başarı elde etti. Çünkü ilk fermuarlar sık sık kendiliğinden açılıveriyordu. Ayrıca kıvrılıp bükülemiyorlar ve yıkanamıyorlardı. Böyle olunca giysi endüstrisi bu icada ilk başta sıcak bakmadı. Ancak fermuarın tasarımı yıllar içinde geliştirildi. Daha kullanışlı hale getirildi. Ayrıca üretimi de kolaylaştırıldı ve çok miktarda üretilir duruma getirildi. 1920’li yıllarda fermuar yaygın olarak kullanılmaya başlandı. Yalnızca çizmelerde değil, başta giysiler olmak üzere birçok alanda kullanıldı.
Görsel kaynağı: Wikipedia
Hava Geçirmez Fermuar
Yüz yıl içinde fermuarlar çok gelişti ve çeşitlendi. Örneğin, su ve hava geçirmeyen fermuar üretildi. Hava geçirmez fermuarlar, ilk olarak NASA tarafından yüksek irtifa giysileri ve daha sonra uzay giysileri için geliştirildi. Aslında hava geçirmez fermuarlar da standart bir fermuar gibidir. Ancak bunlarda her diş sırasının dışına sarılmış su geçirmez plastik bir kaplama vardır ve giysinin geri kalanına yapıştırılmıştır. Fermuar kapatıldığında, plastik kaplamanın birbirine bakan iki yanı, fermuar dişlerinin hem üstünde hem de altında birbirine sıkıca bastırılır. Böyle sıkıştırılmış çift yüzey hem vakum hem de basıncı tutmada iyidir. Bu fermuarlar kapatıldıklarında doğal olarak çok sert olur ve çok az esnerler. Açılmaları ve kapatılmaları da zordur.
Hava geçirmez fermuarlar, tüplü dalış giysilerinde, denizde hayatta kalma giysilerinde ve çeşitli tehlikeli işlerde giyilen giysilerde yaygın olarak kullanılır.
