DÜNYAMIZ VE CANLILAR

DÜNYAMIZ VE CANLILAR

Büyük Beşli

Çağlar Sunay
Yeliz Saygınar

Büyük Beşli

Bütün canlılarda çevreleriyle ilişki içinde olmalarını sağlayan birtakım duyular bulunur. İnsanların da öteki memeliler gibi beş temel duyusu vardır. Duyu organlarımız çevremizdeki dünyaya ilişkin sürekli bilgi toplar. Topladıkları bilgileri de beynimize elektrik sinyalleri şeklinde gönderir. Beynimiz gelen sinyalleri çözümler. Biz de böylece çevremizde olanların farkında oluruz. Beş temel duyumuz özelleştirilmiş bazı organlarda oluşturulur. Bu organlardan gelen sinyallerin işlenmesi için beynimizde büyükçe bölgeler ayrılmıştır.
Bütün canlılarda çevreleriyle ilişki içinde olmalarını sağlayan birtakım duyular bulunur. İnsanların da öteki memeliler gibi beş temel duyusu vardır. Duyu organlarımız çevremizdeki dünyaya ilişkin sürekli bilgi toplar. Topladıkları bilgileri de beynimize elektrik sinyalleri şeklinde gönderir. Beynimiz gelen sinyalleri çözümler. Biz de böylece çevremizde olanların farkında oluruz. Beş temel duyumuz özelleştirilmiş bazı organlarda oluşturulur. Bu organlardan gelen sinyallerin işlenmesi için beynimizde büyükçe bölgeler ayrılmıştır.
agiz Büyük Beşli

Görme

Görme

Görme en önemli duyumuzdur. Gözlerimizle, diğer bütün duyularımızla çevremizden topladığımızdan daha çok bilgi toplarız. Gözler açık olduğu sürece beyne sürekli bilgi iletir. Ortamdaki ışık koşullarına göre de otomatik olarak ayarlanırlar. Tıpkı fotoğraf makinelerinde ya da kameralarda olduğu gibi gözümüzde de bir görüntü oluşturmak için gelen ışık odaklanır. Nesnelerin şekillerini, renklerini ve hareketlerini hep görme duyumuzla algılarız.
Duyu organlarımız

Kaşlarımız terin gözlerimize girmesini engeller.

1 of 6

Göz kapakları gözü parlak ışıklardan korur.

2 of 6

Kirpiklerimiz gözümüzü toza karşı korur.

3 of 6

Işık gözümüze göz bebeğinden girer.

4 of 6

Göz yaşları gözümüzü nemlendirir ve temizler.

5 of 6

Gözlerimiz çevresi çukurla kaplı
göz çukurlarında yer alır.
Bu sayede çok iyi korunurlar.

6 of 6
Göz kırpma hareketi saniyenin
onda biri kadar sürer.

Göz kırpma hareketi saniyenin onda biri kadar sürer.

goz Büyük Beşli
Duyu organlarımız

Kaşlarımız terin gözlerimize girmesini engeller.

1 of 6

Göz kapakları gözü parlak ışıklardan korur.

2 of 6

Kirpiklerimiz gözümüzü toza karşı korur.

3 of 6

Işık gözümüze göz bebeğinden girer.

4 of 6

Göz yaşları gözümüzü nemlendirir ve temizler.

5 of 6

Gözlerimiz çevresi çukurla kaplı
göz çukurlarında yer alır.
Bu sayede çok iyi korunurlar.

6 of 6

İşitme

İşitme

Sesler havada çok hızlı ilerleyen dalgalardan (titreşimlerden) oluşur. İşitme havadaki bu ses dalgalarını hissetme yeteneğidir. Dış kulağımız sesleri toplar. Onun sayesinde seslerin nereden geldiğini anlarız. İnce bir kanaldan orta kulağa geçen ses burada bir zarı ve üç kemiği titreştirir. Daha sonra iç kulaktaki sinir hücreleri de sesleri elektrik sinyalleri olarak beyne iletir.
Ses dalgaları kuru havada saniyede
340 metre yol alır.

Ses dalgaları kuru havada
saniyede 340 metre yol alır.

buyuk besli kulak Büyük Beşli

Dış kulak gelen sesleri toplar
ve kulak kanalına yönlendirir.

1 of 2

Kulak kanalı sesleri iç kulağa yönlendirir. İç kulakta sesler elektrik sinyallerine dönüştürülüp beyne gönderilir.

2 of 2

Ses dalgaları kuru havada saniyede 340 metre yol alır.

kulak Büyük Beşli
Kulaklarımız yaşamımız boyunca
büyümeyi sürdürür.

Kulaklarımız yaşamımız boyunca büyümeyi sürdürür.

buyuk besli kulak Büyük Beşli

Dış kulak gelen sesleri toplar
ve kulak kanalına yönlendirir.

1 of 2

Kulak kanalı sesleri iç kulağa yönlendirir. İç kulakta sesler elektrik sinyallerine dönüştürülüp beyne gönderilir.

2 of 2
Kulaklarımız yaşamımız boyunca
büyümeyi sürdürür.

Dokunma

Dokunma

Dokunma çevremizdeki nesnelerin, şeklini, büyüklüğünü, dokusunu ve sıcaklığını algılamamızı sağlayan temel duyumuzdur. Bu duyunun organı tabi ki derimizdir. Deri bedenimizdeki en büyük organdır. Öteki duyu organlarımızın tersine derimizde tek bir duyu algılayıcıları yer almaz. Dokunmanın yanı sıra, ısı ve acı gibi başka duyuların da algılayıcıları bulunur.
buyuk besli dokunma Büyük Beşli

Bedenimizin en duyarlı yerleri ellerimiz, dudaklarımız ve dilimizdir. Buradaki resim de bedenimizin dokunma duyarlılığına göre yapılmıştır.

1 of 1
Yetişkin bir insanın derisi yaklaşık
2 metrekare alan kaplar ve
5 kilogram kadar gelir.

Yetişkin bir insanın derisi yaklaşık 2 metrekare alan kaplar ve 5 kilogram kadar gelir.

el 2 Büyük Beşli
buyuk besli dokunma Büyük Beşli

Bedenimizin en duyarlı yerleri ellerimiz, dudaklarımız ve dilimizdir. Buradaki resim de bedenimizin dokunma duyarlılığına göre yapılmıştır.

1 of 1

Koku ve Tat Alma

Koku ve Tat Alma

Tat ve koku alma duyuları genellikle pek önemsenmese de aslında yaşamımızda oldukça önemli yerleri vardır. Yediklerinizden hiçbir tat alamadığınızı düşünsenize… Burnumuz 10.000 değişik kokuyu ayırt edebilir. Dilimizse beş temel tadı alabilir (tatlı, tuzlu, acı, ekşi ve umami). Bu iki duyu beyinde birleşir ve yediğimiz birbirinden farklı lezzetleri oluşturur.
buyuk besli burun 3 Büyük Beşli

Soluk aldığımızda havdaki koku parçacıkları burnumuza girer. Burnun içindeki koku algılayan hücreler bunları yaklar.

1 of 2

Dilimizde yaklaşık 10.000 tat tomurcuğu vardır. Bunların her biri 100 dolayında tat algılayan hücreden oluşur.

2 of 2
Dil her ne kadar tat alma organı olsa da aynı zamanda konuşmamızı sağlayan temel organdır.
Dil her ne kadar tat alma organı olsa da aynı zamanda konuşmamızı sağlayan temel organdır.
burun Büyük Beşli
Burnumuz da yaşamımız boyunca büyür.
Burnumuz da yaşamımız boyunca büyür.
Kokular bazen belleğimizin derinliklerindeki bazı anılarımızın bir anda canlanmasına yol açabilir.
buyuk besli burun 3 Büyük Beşli

Soluk aldığımızda havdaki koku parçacıkları burnumuza girer. Burnun içindeki koku algılayan hücreler bunları yaklar.

1 of 2

Dilimizde yaklaşık 10.000 tat tomurcuğu vardır. Bunların her biri 100 dolayında tat algılayan hücreden oluşur.

2 of 2
Kokular bazen belleğimizin derinliklerindeki bazı anılarımızın bir anda canlanmasına yol açabilir.

Küçük Altılı

Küçük Altılı

Yerçekimi
Yerçekimi
İç kulağımızda yerçekimini algılayan çok küçük algılayıcılar vardır. Bunlar beynimizde hangi yönün yukarı ve aşağı olduğunu bildirir. Bu da dengemizi sağlamamıza yardım eder.
buyuk besli yercekimi Büyük Beşli
Isı
Isı
Isıya duyarlı algılayıcılar bedenimizin her yanında, ağzımızda ve dudaklarımızda vardır. Sıcağı ve soğuğu (uzaktan bile) algılarlar.
buyuk-besli-isi
Zaman
Zaman
Beynimizde bir grup nöron (sinir hücresi) tıpkı bir iç saat gibi çalışır ve zamanı duyumsamamızı sağlar.
buyuk besli zaman Büyük Beşli
Acı
Acı

Bu duyumuz aslında bedenimizin bir yerinden gelen “hasar görüyorum” uyarısıdır. Dikkatimizi oraya çeker.

buyuk besli aci Büyük Beşli
Bağırsak ve İdrar Torbası
Bağırsak ve İdrar Torbası

İdrar torbamızda ve bağırsaklarımızdaki esneme algılayıcıları bizde tuvalete gitme hissi oluşturur.

buyuk besli bagirsak Büyük Beşli
Kas Duyusu
Kas Duyusu

Kaslarımızda gerilmeyi algılayan algılayıcı hücreler vardır. Bedenin duruşu, hareketi ve konumuna ilişkin beyne sürekli bilgi gönderirler.

buyuk besli kas Büyük Beşli

Küçük Altılı

Küçük Altılı

Yerçekimi
Yerçekimi
İç kulağımızda yerçekimini algılayan çok küçük algılayıcılar vardır. Bunlar beynimizde hangi yönün yukarı ve aşağı olduğunu bildirir. Bu da dengemizi sağlamamıza yardım eder.
buyuk besli yercekimi Büyük Beşli
Isı
Isı
Isıya duyarlı algılayıcılar bedenimizin her yanında, ağzımızda ve dudaklarımızda vardır. Sıcağı ve soğuğu (uzaktan bile) algılarlar.
buyuk-besli-isi
Zaman
Zaman
Beynimizde bir grup nöron (sinir hücresi) tıpkı bir iç saat gibi çalışır ve zamanı duyumsamamızı sağlar.
buyuk besli zaman Büyük Beşli
Acı
Acı

Bu duyumuz aslında bedenimizin bir yerinden gelen “hasar görüyorum” uyarısıdır. Dikkatimizi oraya çeker.

buyuk besli aci Büyük Beşli
Kas Duyusu
Kas Duyusu

Kaslarımızda gerilmeyi algılayan algılayıcı hücreler vardır. Bedenin duruşu, hareketi ve konumuna ilişkin beyne sürekli bilgi gönderirler.

buyuk besli kas Büyük Beşli
Bağırsak ve İdrar Torbası
Bağırsak ve İdrar Torbası

İdrar torbamızda ve bağırsaklarımızdaki esneme algılayıcıları bizde tuvalete gitme hissi oluşturur.

buyuk besli bagirsak Büyük Beşli
Çağlar Sunay
Çağlar Sunay