Denizlerin ve Okyanusların Suyu Çekilseydi

Acaba Ne Olurdu?

Muzaffer Özgüleş

İçi suyla dolu bir lavabonun dibindeki kapağı çektiniz mi hiç? Ya da suyla dolu bir küvetin giderindeki tıpayı kaldırıp suyun girdap yarata yarata deliğe doğru gidişini izlediniz mi? Şimdi bunu bir de dünya için hayal etsenize… Yeryüzündeki tüm denizlerin ve okyanusların böyle bir tıpayla yavaş yavaş suyunun çekildiğini ve bu yöntemle tümüyle kurutulduğunu düşünün! Acaba ne olurdu? Bizi nasıl bir manzara ve son beklerdi? Peki, bu iş ne kadar sürerdi?

Önce şöyle bir hayal edelim: Yeryüzünün en derin noktasında, yani 11 kilometre derinlikteki Mariana Çukuru’nun (Everest’in yüksekliğinden bile büyük bir derinliği olan, Japonya’yla Endonezya arasındaki en derin nokta) dibinde kocaman bir boşluk olsaydı ve okyanuslardaki sular buradan boşalmaya başlasaydı… Acaba yeryüzündeki tüm sular ne zaman biterdi dersiniz?

Boşluğun büyüklüğü bir futbol sahası kadar bile olsa, okyanuslardaki suyun miktarı o kadar çoktur ki deniz düzeylerindeki düşüş günde 1 santimetre bile olmazdı. Tamam, her yerde derinlik 11 kilometre değil belki ama okyanusların ortalama derinliğinin 3,7 kilometre olduğunu da unutmamak lazım! Dolayısıyla tüm suyun boşalması yıllar, hatta yüzyıllar sürerdi.

Ama gene de biz bu şekilde suyun boşaldığını ama çok çok hızlı bir şekilde boşaldığını hayal edelim. Deniz suyu düzeyindeki azalmayı anbean görebilelim. Bu durumda nasıl bir manzara çıkardı karşımıza acaba? Görece sığ (derinliği az olan) denizler doğal olarak daha önce biter ve kıyılara yakın olan adalar karayla birleşirdi. Hatta kimi büyük ada ülkeleri (örneğin Büyük Britanya, Papua Yeni Gine, Sri Lanka gibi ülkeler) komşularıyla birleşirdi. Deniz suyu düzeyleri azalmayı sürdürdükçe böylesi birleşmeler giderek artar ve kıtaların şekli tuhaflaşmaya başlardı.

Ancak bütün denizler bir anda kurumazdı; bazıları iç denizlere dönüşürdü. Çünkü bu tür denizlerin okyanuslarla bağlantısını sağlayan boğazlar ortadan kalktığında, yani karaya dönüştüğünde Karadeniz gibi denizlerin okyanusla -ve Mariana Çukuru’ndaki hayali boşlukla- bağı kalmazdı. Birer büyük göl halini alırlar, dolayısıyla buralardaki su düzeyi de daha fazla düşmezdi. Akdeniz’in bir göle dönüşmesi ise çok daha sonra olurdu; çünkü İstanbul Boğazı’nın ortalama 60 metre olan derinliğinin yanında ortalama 365 metre derinlikteki Cebelitarık Boğazı’ndan sular daha uzun süre akmaya devam ederdi.

Suların çekilmesi sürerken bir süre sonra yeryüzünde yeni adalar da belirmeye başlardı. Avrupa’nın kuzeybatısıyla Amerika’nın kuzeydoğusu, Grönland ile İzlanda aradaki suların çekilmesiyle bir süre sonra ortaya çıkan adaların oluşturduğu bir kara zinciriyle birbirine bağlanırdı. Ayrıca okyanusların içindeki sırtlar, yani Atlas Okyanusu’nun, Hint Okyanus’unun ve Büyük Okyanus’un ortasından geçen su altındaki sıradağlar, sonlara doğru ortaya çıkmaya başlardı. Dünya haritası çok büyük oranda değişir, şimdikinden çok değişik görünümlü kıtalar karşımıza çıkardı. Ancak gene de yukarıda söz ettiğimiz hayali boşlukla bağlantısı kesilen deniz ve okyanuslardan suyun boşalması bir noktada durur, okyanusların bazı bölümlerinde birbirinden bağımsız, büyük denizler ortaya çıkardı.

Gelin, şimdi bu suların yavaş yavaş boşalması senaryolarını bir kenara bırakıp işin asıl “can alıcı” boyutuna odaklanalım ve şöyle düşünelim: Okyanuslardaki ve denizlerdeki sular yavaş yavaş değil de bir anda çekilseydi, (adeta buharlaşıp yok olsaydı,) acaba ne olurdu? Denizsiz ve okyanussuz bir Dünya, nasıl bir yer olurdu acaba? Sanmayın ki bir anda yok olacak şey yalnızca güzel deniz manzaraları, denizde yüzme keyfi ya da deniz yolculukları olurdu…

“İyi olurdu ya, Akdeniz kıyısından -yani eskiden Akdeniz’in başladığı kıyılardan- yürüye yürüye Afrika’ya kadar gidebilirdik” mi diyorsunuz? Hatta Avrupa’nın batısından, örneğin Fransa’dan ya da Portekiz’den bir arabaya atlayıp Atlas Okyanus’undan geriye kalan dev çukuru -ve aralarda karşınıza çıkan yeni dağları- aşarak Amerika’ya varabileceğinizi mi hayal ediyorsunuz? Evet, bütün bunlar yapılabilirdi. Ancak emin olun, okyanussuz ve denizsiz bir Dünya, hiç de şimdiki gibi bir yer olmaz. Daha çok Ay’ın ya da Mars’ın yüzeyine benzerdi!

Öncelikle yeryüzündeki yaşam çok büyük bir yara alır, çevresel felaketleri geri dönüşü olmayan iklim çöküşleri izlerdi. Çünkü biz pek farkında olmasak da yeryüzündeki canlı türlerinin yüzde 90’ı denizlerde ve okyanuslarda yaşar. Aslında okyanuslarda keşfettiğimiz türler henüz keşfedilmeyi bekleyenlerin tahminen 10’da 1’i kadardır! Dolayısıyla yalnızca binlerce balık türü değil, planktonlar, deniz bitkileri ve onlarla beslenen yüz binlerce tür de denizlerde su kalmayınca yok olurdu. İnsanların neredeyse yarısının yiyecek kaynaklarının başında deniz canlılarının geldiği düşünülecek olursa, bu yok oluş türümüz için de tam bir felaket olurdu.

Belki de daha önemlisi, fitoplanktonların (bitkisel planktonlar) okyanuslarla birlikte ortadan kalkması olurdu. Çünkü fotosentez yaparak havadaki oksijenin yarıdan çoğunu üreten bu mikroskobik canlılar yok olunca, atmosferdeki oksijen oranı da önemli ölçüde azalırdı. Bu da yine birçok karasal canlı türünün yaşamını tehdit eder, insanların soluk alıp vermesini güçleştirirdi. Kanımızdaki oksijen oranı düşer; bunun sonucunda yürümek ya da merdiven çıkmak gibi birçok günlük etkinliğimizi yapmakta zorlanmaya başlardık. Hatta en çok enerji ve oksijen harcayan beynimiz olduğu için, okyanusların kuruması düşünmemizi bile bulanıklaştırırdı.

İyisi mi biz şimdi bu düşünceleri bir yana bırakıp şöyle derin bir soluk alarak okyanusların ve denizlerin varlığını koruyarak mutluluk duyalım. Oh, iyi ki varlarmış, değil mi?

Denizlerin ve Okyanusların Suyu Çekilseydi

Acaba Ne Olurdu?

Muzaffer Özgüleş

Muzaffer Özgüleş

Bu içerikler de ilginizi çekebilir

Rüzgâr Olmasaydı Ne Olurdu?

Çiçekler Olmasaydı Ne Olurdu?

Dünya İki Katı Büyüklükte Olsaydı Ne Olurdu?

BÜLTEN ABONELİĞİ

MİNİ KUMBARA DERGİSİ