Sabahları iki parlak gezegene dikkat!

Muzaffer Özgüleş

Sabahları iki parlak gezegene dikkat!

Eylül ayına geldik. Okullar açılıyor, sabahları yeniden erken kalkmak gerekiyor ve günler kısalıyor. Ne o, bu tablo çok mu karamsar geldi? Bir de iyi yanından bakalım. Geceler uzuyor, gözlem süreleri artıyor ve sabahları erken kalkanları çok hoş bir sürpriz bekliyor: İki parlak gezegen!

Gündüz ve gece sürelerinin eşitlendiği güz ekinoksunun ayı eylül geldi! 21 Haziran’dan beri pek fark ettirmese de uzayan geceler, 23 Eylül’de gündüze eşitlendikten sonra daha da uzamaya devam edecek. Bu, aslında gökyüzü meraklıları için güzel haber, çünkü daha çok gözlem süresi anlamına geliyor. Ayrıca bu aya özgü olarak erkencilere güzel bir haberimiz daha var. İç gezegenler Merkür ile Venüs, neredeyse tüm ay boyunca sabahları pırıl pırıl parlayacak!

Alttaki yıldız haritasının üzerine tıklayarak daha büyük görebilirsiniz.

Anımsayalım: Hızlı gezegen, en son temmuz sonunda akşamları zar zor göründükten sonra ağustos ayında gözden kaybolmuştu. Çünkü ağustos boyunca Dünya ile Güneş’in arasından geçmişti. Yani bir tür yeniay evresindeki uydumuz gibiydi. İşte, eylülün ilk yarısında yavaş yavaş Güneş’le arasındaki uzaklık (açısal uzaklık) artacak ve eylülün ikinci yarısından itibaren uygun bir açıya gelecek. Evresi, yani aydınlanan bölümü de büyüyecek. Sabahları daha da erken doğarak gün doğumundan önce rahatlıkla görünmeye başlayacak. Onu görmek için doğuya, ufkun hemen üzerine bakmanız yeterli olacak.

Eylülün başında ve sonunda Güneş Sistemi’ndeki ilk üç gezegenin konumları: Merkezde Güneş, içten dışa doğru Merkür, Venüs ve Dünya.

Merkür, 23 Eylül sabahı gökyüzünde en yüksek noktasına erişmiş olacak. Bir başka deyişle hızlı gezegen, gün doğumundan yaklaşık 100 dakika kadar önce doğacak ve Güneş’le arasındaki uzaklık arttığı için görülmesi kolaylaşacak. Bu tarihteki parlaklığı da -0,5 kadir olacak. Hiç fena değil! Üstelik sonraki günlerde parlaklığı artarak eylül sonunda -1 kadire kadar çıkacak. (Parlaklık ölçeğinin ters olduğunu, yani kadir değeri küçüldükçe parlaklığın arttığını anımsayın.) Aşağıdaki tablo, eylül ortasından ekim ortasına kadar Merkür’ün gözlem koşullarını bize üçer günlük arayla özetliyor.

12 Eylül 2023

Güneş’in doğuşu: 06:23
Merkür’ün doğuşu: 05:38
Gündoğumundaki yüksekliği: 8°
Parlaklık: 3.0
Evre: 7%

15 Eylül 2023

Güneş’in doğuşu: 06:26
Merkür’ün doğuşu: 05:19
Gündoğumundaki yüksekliği: 12°
Parlaklık: 1.5
Evre: 16%

18 Eylül 2023

Güneş’in doğuşu: 06:29
Merkür’ün doğuşu: 05:07
Gündoğumundaki yüksekliği: 15°
Parlaklık: 0.5
Evre: 27%

21 Eylül 2023

Güneş’in doğuşu: 06:32
Merkür’ün doğuşu: 05:02
Gündoğumundaki yüksekliği: 16°
Parlaklık: -0.2
Evre: 41%

24 Eylül 2023

Güneş’in doğuşu: 06:34
Merkür’ün doğuşu: 05:04
Gündoğumundaki yüksekliği: 17°
Parlaklık: -0.6
Evre: 55%

27 Eylül 2023

Güneş’in doğuşu: 06:37
Merkür’ün doğuşu: 05:11
Gündoğumundaki yüksekliği: 16°
Parlaklık: -0.9
Evre: 68%

30 Eylül 2023

Güneş’in doğuşu: 06:40
Merkür’ün doğuşu: 05:22
Gündoğumundaki yüksekliği: 14°
Parlaklık: -1.0
Evre: 78%

3 Ekim 2023

Güneş’in doğuşu: 06:43
Merkür’ün doğuşu: 05:35
Gündoğumundaki yüksekliği: 12°
Parlaklık: -1.1
Evre: 86%

6 Ekim 2023

Güneş’in doğuşu: 06:46
Merkür’ün doğuşu: 05:49
Gündoğumundaki yüksekliği: 10°
Parlaklık: -1.1
Evre: 92%

9 Ekim 2023

Güneş’in doğuşu: 06:49
Merkür’ün doğuşu: 06:04
Gündoğumundaki yüksekliği: 8°
Parlaklık: -1.2
Evre: 96%

12 Ekim 2023

Güneş’in doğuşu: 06:52
Merkür’ün doğuşu: 06:19
Gündoğumundaki yüksekliği: 6°
Parlaklık: -1.3
Evre: 98%

Previous slide

Next slide

Tarih	Güneş’in doğuşu	Merkür’ün doğuşu	Gündoğumundaki yüksekliği	Parlaklık	Evre
12 Eylül 2023	06:23	05:38	8°	3.0	7%
15 Eylül 2023	06:26	05:19	12°	1.5	16%
18 Eylül 2023	06:29	05:07	15°	0.5	27%
21 Eylül 2023	06:32	05:02	16°	-0.2	41%
24 Eylül 2023	06:34	05:04	17°	-0.6	55%
27 Eylül 2023	06:37	05:11	16°	-0.9	68%
30 Eylül 2023	06:40	05:22	14°	-1.0	78%
3 Ekim 2023	06:43	05:35	12°	-1.1	86%
6 Ekim 2023	06:46	05:49	10°	-1.1	92%
9 Ekim 2023	06:49	06:04	8°	-1.2	96%
12 Ekim 2023	06:52	06:19	6°	-1.3	98%

Gelelim Venüs’e… Asıl o, bu ay ışıl ışıl! Tabii yine sabah erken, güneş doğmadan uyanabilenler için. 18 Eylül’de sabah gökyüzünde en parlak haliyle karşımıza çıkacak gezegen, eylül boyunca gün doğumundan önce doğuda parıldarken görülebilecek. Anımsarsanız, yılın başından beri akşam gökyüzünde dikkat çekici bir şekilde ışıldamış, temmuzun sonunda gözden kaybolmuştu. Çünkü tıpkı Merkür gibi o da Güneş ile gezegenimizin arasından geçiyordu.

İşte, şimdi bu geçiş tamamlandı ve Venüs “sabah yıldızı” olarak gökyüzüne geri döndü. Hem de ne dönüş! Aşağıdaki tablo onar gün arayla yıl sonuna kadar Venüs’ün nasıl görüneceğini bizlere özetliyor. Görüyorsunuz, evresi giderek büyüyen gezegenin parlaklığı da yıl sonuna kadar -4 kadirin üstünde kalacak. Evresi yüzde 50 dolayına ulaştığında (yarım ay gibi düşünebilirsiniz) daha da erken doğacak.

1 Eylül 2023

Güneş’in doğuşu: 06:12
Venüs’ün doğuşu: 04:25
Gündoğumundaki yüksekliği: 20°
Parlaklık: -4.4
Evre: 10%

10 Eylül 2023

Güneş’in doğuşu: 06:21
Venüs’ün doğuşu: 03:44
Gündoğumundaki yüksekliği: 29°
Parlaklık: -4.5
Evre: 19%

20 Eylül 2023

Güneş’in doğuşu: 06:31
Venüs’ün doğuşu: 03:19
Gündoğumundaki yüksekliği: 36°
Parlaklık: -4.5
Evre: 28%

30 Eylül 2023

Güneş’in doğuşu: 06:40
Venüs’ün doğuşu: 03:07
Gündoğumundaki yüksekliği: 39°
Parlaklık: -4.5
Evre: 36%

10 Ekim 2023

Güneş’in doğuşu: 06:50
Venüs’ün doğuşu: 03:05
Gündoğumundaki yüksekliği: 42°
Parlaklık: -4.5
Evre: 42%

20 Ekim 2023

Güneş’in doğuşu: 07:01
Venüs’ün doğuşu: 03:09
Gündoğumundaki yüksekliği: 42°
Parlaklık: -4.4
Evre: 48%

30 Ekim 2023

Güneş’in doğuşu: 07:12
Venüs’ün doğuşu: 03:19
Gündoğumundaki yüksekliği: 42°
Parlaklık: -4.3
Evre: 54%

9 Kasım 2023

Güneş’in doğuşu: 07:23
Venüs’ün doğuşu: 03:32
Gündoğumundaki yüksekliği: 40°
Parlaklık: -4.3
Evre: 58%

19 Kasım 2023

Güneş’in doğuşu: 07:35
Venüs’ün doğuşu: 03:47
Gündoğumundaki yüksekliği: 38°
Parlaklık: -4.2
Evre: 63%

29 Kasım 2023

Güneş’in doğuşu: 07:45
Venüs’ün doğuşu: 04:04
Gündoğumundaki yüksekliği: 36°
Parlaklık: -4.2
Evre: 67%

9 Aralık 2023

Güneş’in doğuşu: 07:55
Venüs’ün doğuşu: 04:23
Gündoğumundaki yüksekliği: 33°
Parlaklık: -4.1
Evre: 70%

19 Aralık 2023

Güneş’in doğuşu: 08:02
Venüs’ün doğuşu: 04:43
Gündoğumundaki yüksekliği: 29°
Parlaklık: -4.1
Evre: 74%

29 Aralık 2023

Güneş’in doğuşu: 08:07
Venüs’ün doğuşu: 05:04
Gündoğumundaki yüksekliği: 26°
Parlaklık: -4.1
Evre: 77%

Previous slide

Next slide

Tarih	Güneş’in doğuşu	Venüs’ün doğuşu	Gündoğumundaki yüksekliği	Parlaklık	Evre
1 Eylül 2023	06:12	04:25	20°	-4.4	10%
10 Eylül 2023	06:21	03:44	29°	-4.5	19%
20 Eylül 2023	06:31	03:19	36°	-4.5	28%
30 Eylül 2023	06:40	03:07	39°	-4.5	36%
10 Ekim 2023	06:50	03:05	42°	-4.5	42%
20 Ekim 2023	07:01	03:09	42°	-4.4	48%
30 Ekim 2023	07:12	03:19	42°	-4.3	54%
9 Kasım 2023	07:23	03:32	40°	-4.3	58%
19 Kasım 2023	07:35	03:47	38°	-4.2	63%
29 Kasım 2023	07:45	04:04	36°	-4.2	67%
9 Aralık 2023	07:55	04:23	33°	-4.1	70%
19 Aralık 2023	08:02	04:43	29°	-4.1	74%
29 Aralık 2023	08:07	05:04	26°	-4.1	77%

Gelin, şimdi de öteki gezegenlerin eylül ayındaki durumuna kısaca göz atalım. Mars yıl sonuna kadar görünürlerde olmayacak. Ama Güneş Sistemi’nin iki devi, Jüpiter ve Satürn bu ay gözlem için uygun konumdalar. Geçen ayki içeriğimizde Satürn’ün karşı konuma geçtiğini yazmış, Satürn’ün halkalarına ve uydusu Titan’a bir teleskopla bakmanın tam zamanı olduğunu söylemiştik. Aradan bir ay geçse de Satürn gözlem için hậlậ iyi bir konumda; neredeyse gün batımıyla birlikte doğacak ve bütün gece gökyüzünde kalacak. Jüpiter’in karşı konuma geçmesine daha iki ay var. O da gün batımından yaklaşık üç saat kadar sonra doğacak ve Satürn’ün ardı sıra gökyüzünü batıya doğru kat edecek. 4 Eylül’de Jüpiter’in, 27 Eylül’de de Satürn’ün uydumuzla yakınlaşacağını da anımsatalım.

Eylül ayı gökyüzü takvimi

Bakalım eylül ayında gökyüzünde bizleri başka neler bekliyor? Merak ediyorsanız, aşağıdaki gökyüzü takviminin günlerine tıklamanız yeterli!

Not: Bu sayfadaki gezegen ve yıldız haritaları, Stellarium yazılımıyla oluşturulmuştur. Siz de stellarium-web.org adresinden ya da mobil uygulamadan anlık haritalara ulaşabilir, yazıda söz edilen derin uzay nesnelerini bulmak için kullanabilirsiniz.

Sabahları iki parlak gezegene dikkat!

Muzaffer Özgüleş

Sabahları iki parlak gezegene dikkat!

Eylül ayı gökyüzü takvimi

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

Muzaffer Özgüleş

Bu içerikler de ilginizi çekebilir

Gezegen Heyeti Yeniden Toplanıyor!

Bir Yaz Gündönümü Rüyası

Beşi Bir Yerde!

BÜLTEN ABONELİĞİ

MİNİ KUMBARA DERGİSİ