Gün Geceyle Eşitleniyor!

Muzaffer Özgüleş

Merhaba gökyüzü tutkunları! Günlerin uzadığını siz de fark ediyorsunuz, değil mi? Artık sabahları uyandığımızda karanlık olmuyor ve akşamları da güneş daha geç batıyor. Belki gözlem süremiz kısalıyor ama havanın açık olması olasılığı da artıyor. İşin daha ilginci, bu ayın 20’sinde gündüz ile gece süreleri eşitleniyor. Gelin hem bunun nasıl olduğuna hem de mart ayının diğer önemli gökyüzü olaylarına birlikte bakalım.

Ekinoks Zamanı

Ekinoks zamanı yine geldi çattı! Her yıl iki kez eşitlenen gündüz ve gecelerin ilki, bu ayın 20’sinde yaşanacak. Bu yıl 20 Mart’a denk gelen bu gündüz-gece eşitliği bazı yıllarda 21 Mart’ta bazı yıllarda da 19 Mart’ta yaşanır. Biliyorsunuz, öteki ekinoks günü de 23 Eylül’dür. Ekinoks gününde, dünyanın her yerinde gündüz ve gece tam olarak 12 saat olur. O gün kuzey yarımkürede yaşayanlar için ilkbaharın, güney yarımkürede yaşayanlar için de sonbaharın ilk günüdür.

Ekinoks sözcüğü Latince aequus (eşit) ve nox (gece) sözcüklerinden türetilmiştir. Yani ekinoks gecenin gündüze eşit olduğu gündür. Dünyanın neresinde yaşarsanız yaşayın, ekinoks gününde Güneş ufukta tam doğudan doğacak ve tam batıdan batacaktır. Üstelik güneş sabah kaçta doğduysa akşam da aynı saatte (tam 12 saat arayla) batacaktır. Peki, ekinokslar nasıl oluşur? Bu sorunun ayrıntılı yanıtı için şu içeriğimize bakabilirsiniz. Ama bu sorunun en basit yanıtı, Dünya’nın 23,5° olan eksen eğikliği ile Güneş çevresindeki eliptik yörüngesinde gizli!

Bu eksen eğikliği sayesinde, gezegenimizin kuzey ve güney yarımküreleri, yıldızımızın çevresindeki yolculuğumuz boyunca farklı zamanlarda farklı miktarlarda güneş ışığı alır. Yukarıdaki resim, bu durumu aklınızda daha kolay canlandırmanıza yardımcı olacaktır. 22 Aralık’ta güney yarımküre daha çok aydınlanırken, 22 Haziran’da kuzey yarımküre daha çok aydınlanır. İlkinde kuzeyde daha uzun geceler ve kısa gündüzler yaşanırken ikincisinde tam tersi olur. 21 Mart’ta ve 23 Eylül’de de her iki yarımküreye eşit miktarda güneş ışığı düşer; dolayısıyla gece ve gündüz süreleri eşit olur.

Mart Ayında Gezegenler ve Dahası

Bu ay, Merkür’ü görmek için bu yılın en uygun zamanı. O nedenle hızlı gezegeni görmek için bu fırsatı kaçırmayın, deriz. 10-31 Mart tarihleri arasında; akşamları, gün batımından sonraki bir saat içinde batıya doğru baktığınızda, Merkür’ü ufuk çizgisinin hemen üzerinde parlarken göreceksiniz. Ayın 10’undan 24’üne kadar yükselip, 24 Mart’ta en büyük batı uzanımına ulaşacak ve akşam gökyüzünde en yüksek noktaya çıkacak. Ayın sonraki günlerinde parlaklığı hızla azalmaya, bir yandan da alçalmaya, yani Güneş’e yaklaşmaya başlayacak. 11 Mart akşamı yeniaydan sonraki incecik hilâl evresindeki Ay’la bir yakınlaşması olduğunu da anımsatalım.

Sayfadaki yıldız haritalarını üzerlerine tıklayarak daha büyük görebilirsiniz.

Geçen ay Mars’la bir dans halinde olduğunu söylediğimiz Venüs, bu aya da Mars’la yan yana başlayacak. İlerleyen günlerde araları açılacak. Mars ile Venüs, mart ayının başında sabah gökyüzünde Oğlak Takımyıldızı’nda dip dibe görünecekler. Mars giderek daha erken doğmaya başlayacak, Venüs de giderek daha geç… Venüs, Güneş’e yaklaşacak, Mars ise batıya doğru ağır ağır ilerleyecek. Erkenciler bu ikiliyi tüm ay boyunca gündoğumundan yarım saat ila bir saat önce doğu-güneydoğu yönünde görebilir.

Mart’ın 1’inde, 22’sinde ve 31’inde Venüs, Mars ve Satürn üçlüsü doğuda, gün doğumundan yarım saat önce ışıldayacak.

Satürn ise gerilerden gelip Venüs’e yetişecek bu ay! Şaka bir yana, önceki aylarda gözden kaybolan (çünkü Güneş’in arkasından dolanan) Satürn bu ayın son günlerinde sabah gökyüzünde az da olsa ışıldamaya başlayacak. Venüs’le 22 Mart’ta dip dibe gelecek gezegen sonraki günlerde Mars’ın olduğu yöne doğru ilerleyecek. Ayın son sabahları Venüs, Satürn ve Mars’ı bir ipe dizilmiş boncuklar gibi yan yana göreceğiz. Geçen ayki içeriğimizde söz ettiğimiz Antares’le uydumuzun dansı, bu ay da sürecek. Mart ayının başında ve sonunda olmak üzere iki kez, önce 3 Mart’ta sonra 30 Mart’ta bu ikili yan yana gelecek. Aslında Türkiye’den gözlenemeyen iki Antares örtülmesinin tarihleri bunlar; ancak bizler bu örtülmeyi ülkemizden yalnızca bir yakınlaşma olarak görebileceğiz. Akrep Yüreği’ni, yani Akrep’in en parlak yıldızı Antares’i Ay’ın yalnızca birkaç derece solunda bulabilirsiniz.

Ay-Antares yakınlaşması, Ay son dördün evresinde

Önce 3 Mart’ta sonra 30 Mart’ta Ay ve Antares (Akrep Yüreği) yan yana gelecek.

Mart ayı gökyüzü takvimi

Bakalım mart ayında gökyüzünde bizleri başka neler bekliyor? Merak ediyorsanız, aşağıdaki gökyüzü takviminin günlerine tıklamanız yeterli!

Not: Bu sayfadaki gezegen ve yıldız haritaları, Stellarium yazılımıyla oluşturulmuştur. Siz de stellarium-web.org adresinden ya da mobil uygulamadan anlık haritalara ulaşabilir, yazıda söz edilen derin uzay nesnelerini bulmak için kullanabilirsiniz.

Gün Geceyle Eşitleniyor!

Muzaffer Özgüleş

Ekinoks Zamanı

Mart Ayında Gezegenler ve Dahası

Mart ayı gökyüzü takvimi

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

Muzaffer Özgüleş

Bu içerikler de ilginizi çekebilir

Venüs Mars’a doğru koşuyor!

Venüs ve Mars Jüpiter’in dibinden geçiyor!

En Yakın İkinci Gökada

BÜLTEN ABONELİĞİ

MİNİ KUMBARA DERGİSİ