Doğuda da Batıda da
Gösteri Var!
Bu köşenin sıkı izleyicilerine ve gökyüzünü seven herkese merhaba! Okullar kapandı, tatil başladı ve artık gece geç saatlere kadar uyanık kalabiliyoruz. O halde bunu avantaja çevirmeye ne dersiniz? Bu ay hem doğu hem de batı cephesi hareketli; yalnızca geceleri değil, akşamları ve sabahları da gözlenecek çok şey var… O halde buyurun, ayrıntılar hemen aşağıda…
Sayfadaki yıldız haritalarını üzerlerine tıklayarak daha büyük görebilirsiniz.
Doğuda neler var?
Önce doğu cephesine bakalım. Temmuz ayında gökyüzü, açılışını yine güzel bir gözlem konusuyla yapıyor. Bu gözlem için sabah erken kalkmak ve doğu cephesi açık olan bir yerde konumlanmak gerekiyor. Temmuzun ilk günü erken kalkamasanız bile sorun değil, çünkü benzer bir manzaraya ertesi iki sabah da tanık olacaksınız. 1, 2 ve 3 Temmuz sabahları, gün doğumundan 1 saat kadar önce doğu ufku üzerinde Ay önce Mars’la, sonra Mars ve Ülker (M45) açık yıldız kümesiyle, ardından Jüpiter’le yakınlaşacak. Hilal evresindeki Ay’ın küçülüp ufka yaklaşırken Mars, Ülker ve Jüpiter’le yaptığı bu gösteriyi kaçırmayın.
Buradaki resimlerde sırasıyla 1, 2 ve 3 Temmuz sabahları, gün doğumundan 45 dakika kadar önce doğu ufkuna bakıldığında görülecek manzara yer alıyor. Ay önce Mars’la, sonra hem Mars hem Ülker açık yıldız kümesiyle, ardından Jüpiter’le yakınlaşacak. Bize de seyrine doyulmaz bir sabah şöleni sunacaklar.
Aslında temmuz ayının başındaki bu gösteriyi kaçıranlar için ayın sonunda tekrarı da var! 30 ve 31 Temmuz sabahları, yine hilal evresindeki uydumuz hem Mars’la, hem Ülker’le hem de Jüpiter’le çok yakın bir konumda olacak. Ay, Mars, Jüpiter ve Ülker yetmez diyorsanız, size yanında Boğa’nın en parlak yıldızı Aldebaran’ı da verelim; beşi bir yerde olsun! Doğu ufku üzerindeki bu manzarayı görmeye gece 2 sularında başlayabilirsiniz, çünkü Jüpiter ayın sonuna doğru daha erken doğacak.
Temmuzun son iki gecesi gün doğumundan önce, Ay, Mars, Jüpiter, Ülker ve Boğa’nın en parlak yıldızı Aldebaran doğu ufku üzerinde gösteriyi tekrarlayacak!
Önceki aylarda Jüpiter akşam gökyüzüne veda etmiş ve geçen ay sabah gökyüzüne geçmişti. Bu nedenle temmuzun ilerleyen günlerinde hep biraz daha yükselecek, yani her gün biraz daha erken doğacak. Satürn de ondan çok daha önde gidiyor. Gece yarısı dolaylarında doğuyor ve gün doğumunda artık meridyene, yani tam güney doğrultusuna ulaşmış oluyor. Jüpiter’in parlaklığı -2 kadirken Satürn’ün parlaklığı +0,7 civarında. Bu devlerin arasında kızıl rengiyle dikkat çeken Mars’ın parlaklığı da Satürn’den biraz daha az, +1 kadir kadar olacak. 24 Temmuz’u 25’ine bağlayan gece Ay’ın Satürn’le dip dibe olacağını da not edelim.
Peki batıda neler oluyor?
Şimdi de yönümüzü batıya çevirelim ve gün batımından hemen sonra batı ufkunun üzerinde neler olup bitiyor, ona bakalım. Geçen ayın başında sabah gökyüzünde görünen, hatta 4 Haziran’da Jüpiter’le dip dibe geldikten sonra gözden kaybolan Merkür bilin bakalım bu ay nerede karşımıza çıkıyor? Evet, hızlı gezegen geçen ay Güneş’in arkasından dolandı ve bu ayın başında, batı ufkunda, gün batımından hemen sonra karşımıza çıkacak. Ama tabii onu görmek yine zor olacak. O halde gelin, size gözlem için biraz ipucu verelim.
Gözleri keskin olanlarınız temmuzun başında Merkür’ü batı ufkunun üzerinde yakalayabilir. Hatta ufuk yeterince açık olursa -ne yazık ki sıcak temmuz aylarında buharlaşmadan dolayı pus olasılığı çok yüksek- günbatımından sonra ufkun hemen üzerinde Venüs’ü görmeyi de deneyebilirsiniz.
Bu kez kendinize batı ufku açık olan bir yer seçmelisiniz. Çünkü Merkür, batının çok az kuzeyinde ve ufuk çizgisinin hemen üzerinde olacak. Gün batımından 15-20 dakika kadar sonra, yani ortalık hâlâ aydınlıkken Merkür’ü aramanız gerekiyor. Bir dürbününüz varsa, onu yakalama olasılığınız daha yüksek, yukarıdaki iki resim de size yardımcı olacaktır. 12 Temmuz’da batı ufku üzerinde en yüksek noktaya tırmanan Merkür sonraki günlerde hızla alçalarak gözden kaybolacak. Hızlı gezegenin parlaklığı temmuz boyunca -0,6 kadirden +0,8 kadire kadar düşecek.
“Yok, ben yine bulamadım Merkür’ü” diyorsanız size bir tüyo daha verelim. 7 Temmuz’da, yine gün batımından 20 dakika kadar sonra, incecik bir hilâl evresindeki Ay’ı batı ufku üzerinde bulun. Onu bulduktan sonra gözünüzü biraz sola kaydırınca Merkür’ün ışıltısını fark edebilirsiniz. Hatta dürbünle bu ikiliyi aynı görüntünün içinde yakalamak bile olası. Aslına bakarsanız, aşağılarda bir yerlerde Venüs de var; ama ufka çok yakın olduğu için onu görmek daha zor. Ağustosa kadar sabretmeniz gerekiyor. İşte, batı cephesinden haberler de böyle!
Peki gökyüzünün geri kalanında neler oluyor?
Temmuz sabahları ve akşamları bir doğu bir de batı cephesinde yaşanan bu gösterilere doyamayanlar gözlemlerini gece boyunca sürdürebilir. Yaz takımyıldızlarını, gözleme uygun konumdaki Samanyolu’nu ve özellikle ayın ikinci yarısında etkin olacak Güneybalığı, Kova ve Oğlak göktaşı yağmurlarını izleyebilirler. Aşağıdaki gökyüzü haritası hem yaz takımları ve Samanyolu için hem de bu göktaşı yağmurlarının geldikleri doğrultu için size yardımcı olacaktır. Temmuzun son haftasında zirveye ulaşacak bu üç göktaşı yağmuru, Ay’ın da uygun bir evrede olması nedeniyle size keyifli anlar yaşatabilir.
Temmuz ayı gökyüzü takvimi
Bakalım temmuz ayında gökyüzünde bizleri başka neler bekliyor? Merak ediyorsanız, aşağıdaki gökyüzü takviminin günlerine tıklamanız yeterli!
1
Pazartesi
2
Salı
3
Çarşamba
4
Perşembe
5
Cuma
6
Cumartesi
7
Pazar
8
Pazartesi
9
Salı
10
Çarşamba
11
Perşembe
12
Cuma
13
Cumartesi
14
Pazar
15
Pazartesi
16
Salı
17
Çarşamba
18
Perşembe
19
Cuma
20
Cumartesi
21
Pazar
22
Pazartesi
23
Salı
24
Çarşamba
25
Perşembe
26
Cuma
27
Cumartesi
28
Pazar
29
Pazartesi
30
Salı
31
Çarşamba
Not: Bu sayfadaki gezegen ve yıldız haritaları, Stellarium yazılımıyla oluşturulmuştur. Siz de stellarium-web.org adresinden ya da mobil uygulamadan anlık haritalara ulaşabilir, yazıda söz edilen derin uzay nesnelerini bulmak için kullanabilirsiniz.