Uzay Taşıtlarımız: Roketler
Roket motorları çok büyük bir gürültüyle çalışmaya ve lülelerinden ateşle karışık duman püskürmeye başladığında yer de titremeye başlar. Bir anda roketin altından bembeyaz devasa bulutlar ortaya çıkar. Roket önce yavaşça yerden havalanır. Sonra artan bir hızla yükselişini sürdürür. Sonunda Dünya’nın kütleçekimini yener ve uzaya çıkar. Roketler büyüklükleri, güçleri ve de yaptıkları işleriyle yani uzaya gitmeleriyle insanları hep etkilemiştir.
Kısa Roket Tarihi
Kısa Roket Tarihi
İlk roketler havaifişeklerdi. MÖ 2. yüzyılda Çin’de üretilmeye başlandılar.
Bunlar kutlamalarda ve çeşitli eğlencelerde kullanılan mini roketlerdi. İçi boş bambu kamışlarından yapılıyor ve yük olarak da birkaç saniye içinde patlayacak, ışık saçan kimyasal maddeler taşıyorlardı.
İtalyanca rocchetto (roketto diye okunur) sözcüğünden gelen roketin anlamı roket motoru taşıyan füze, uçak ya da herhangi bir araç demektir.
Modern Roketler
Modern Roketler
Uzaya yönelik roket geliştirme çalışmaları ilk kez 19. yüzyılın sonunda başladı. Rus bilim insanı ve ilkokul öğretmeni Konstantin Tsiolkovsky 1898’de ilk kez uzaya gidilebileceği fikrini ortaya attı. 1903’te sıvı yakıtlı roketlerin çok daha uzun menzili olacağını ileri sürdü. Kendisi de roket tasarımları yaptı.
ABD’de Robert Goddard 1920’li yıllarda önce katı yakıtlı roketlerle deneyler yaptı. Amacı balonlarla çıkılandan daha yükseklere çıkan roketler yapmaktı. Bir süre sonra sıvı yakıtlı roketlerin bu konuda çok daha iyi olacağına ikna oldu. İlk sıvı yakıtlı roketleri üretti ve onlarla deneyler yaptı. Mart 1926’da gerçekleştirdiği ilk başarılı deneyinde roket 2,5 saniye süren uçuşunda yerden 12,5 metre yükselmiş ve 56 metre öteye gitmişti. Çok değil belki; ama bugün gelinen aşama işte böyle bir ilk adımla başlamıştı.
2. Dünya Savaşı’nda silah olarak kullanılan roketler savaştan sonra değiştirilip geliştirilerek uzay çalışmalarında kullanılan ilk roketler üretildi.
Gelmiş geçmiş en güçlü roket: Saturn V. Saturn V’ler Ay yolculukları için özel üretilmişlerdir.
Roketin Yapısı
Roketin Yapısı
1. Dış yapı
Roketi bir bütün halinde tutar, sürtünme yüzünden oluşan aşırı sıcaklıklara karşı roketi korur. Silindir gövde, koni şeklindeki burun ve en alttaki kanatçıklardan oluşur. Roketler değişik büyüklüklerde ve şekillerde olabilir. Hepsinin de dış yapısı alüminyum ve titanyum gibi dayanıklı ama aynı zamanda çok da hafif metallerden yapılır.
2. En üstte yani roketin ucunda yük bölümü olur.
Uzaya fırlatılacak bir roketin yükleri:
- herhangi bir kargo (örneğin Uluslararası Uzay İstasyonu’na gönderilenler gibi),
- yörüngeye yerleştirilecek bir uydu,
- gezegenleri incelemek için gönderilecek bir uzay sondası,
- insanlı bir uzay aracı olabilir.
3. Güdüm (yol gösterme) bölümü
Roketin uçuşunu kontrol ederek istenen rotada gitmesini sağlar. Burada çeşitli bilgisayarlar, radarlar, duyarlı algılayıcılar ve iletişim aygıtları bulunur.
4. İtki bölümü
Roketlerin en büyük bölümü sonda yani en altta yer alan itki bölümüdür. Adından da anlaşılacağı üzere burası roketin fırlatılmasını sağlayan itkinin üretildiği bölümdür. Üç alt bölümden oluşur: Yakıt bölümü, oksijen bölümü ve roket motoru.
Nasıl Çalışır?
Nasıl Çalışır?
Roketler Isaac Newton’ın keşfettiği ve etki-tepki yasası denen bir doğa yasasına göre çalışır. Bu yasaya göre bir nesneye bir kuvvet uygulandığında nesne de ters yönde ve eşit büyüklükte bir kuvvet uygular. Diyelim ki suda duran bir kayığın içinde elinizde bir basketbol topuyla oturuyorsunuz. Kayığın arkasından topu hızla atarsanız, kayık da ters yönde ilerler. Ya da bir balon şişirdiğinizi düşünün. Hava kaçmasın diye ağzını elinizle bastırıp kapatırsınız. Eğer elinizi gevşetirseniz, balonun içindeki hava hızla dışarı püskürür ve buna karşılık olarak da balon ileriye doğru fırlar.
İşte, roketler de tam bu şekilde çalışır. Roketin itki bölümünde yakıt ve yakıcı (oksijen) bulunur. Roketin alt kısmındaki bir yanma odasında yakıt oksijenle buluşturulur ve yakılır. Yanan gazlar roketin altındaki çan biçimindeki lülelerden dışarı püskürür ve roket de havalanır; yukarı doğru ilerler.
Roketlerin çalışmasından yola çıkarak roket motorlu bir araba tasarlayabilirsiniz.
Roketlerin çalışmasından yola çıkarak roket motorlu bir araba tasarlayabilirsiniz.
