Camın İçindeki Dünya
Teraryum
“Teraryum”u duymuş muydunuz? Duymadıysanız bile kesin görmüşsünüzdür; hani şu son zamanlarda gittikçe yaygınlaşan, kavanoz ya da fanus içine konmuş bitkilerden söz ediyoruz. Haydi, basitçe akvaryumun bitkilisi ya da su yerine topraklısı diyelim! Peki, ne olduğunu ve nasıl yapıldığını öğrenmeye ne dersiniz?
İşe kökten başlayalım!
Teraryum, Latincede toprak anlamına gelen “terra” sözcüğünün, akvaryuma benzeyecek şekilde türetilmesiyle elde edilmiş bir sözcük. Bir ekosistemin cam bir fanus içinde yaşatılması anlamına geliyor. Bu ekosistem bitkilerin yanı sıra, bakterileri, böcekleri hatta sürüngenleri bile içerebiliyor. Tabii toprak, su ve hava olmazsa olmaz olan öğeler… Teraryum kavanoz büyüklüğünde bir cam kap da olabilir, fıçı iriliğinde kocaman bir fanus da. Ancak kabın camdan olması çok önemli, çünkü içindeki bitkinin beslenmek için fotosenteze, onun için de ışığa ihtiyacı var!
Kapalısı var, açığı var…
Teraryum, içinde yetiştirilecek bitkinin özelliklerine göre kapalı ya da açık olabilir. Nemli ortamı seven bitkiler için kapalı teraryumlar idealdir: İçine istenen bitkiler, toprak ve yeterince su konduktan sonra teraryumun kapağı kapatılır ve bu ekosistem tümüyle dış dünyadan yalıtılır. Su düzeyini kontrol etmek ve fazla nemi atmak için belli aralıklarla kapak açılabilir; yoksa yetersiz su ya da nemden kaynaklı küflenme bütün emekleri boşa çıkarabilir. Açık teraryumlarda içindeki bitkilerin rahat rahat hava almasını ve fazla nemi atmasını sağlayacak bir açıklık bulunur.
Peki, içinde ne var?
Ne yok ki! Yosunlar, eğreltiotları, fitonyalar, orkideler, bazı menekşeler ve birçok tropikal bitki türü, kapalı teraryumlarda yetiştirilebilir. Normalde evin içinde yetiştirmenin olanaksız olduğu tropik bitkiler, teraryumun sağlayacağı nemli ortam sayesinde şaşırtıcı bir şekilde hayatta kalabilir. Ancak gene de bitkilerin çoğu kapalı teraryumlardaki aşırı nemden pek hoşnut kalmazlar. Örneğin kaktüs, sukulent gibi kuru iklim bitkileri ancak açık teraryumlarda yetiştirilebilir. Teraryumun tabanına konacak malzemeler ve bunların sırası, bitkilerin çürümemesi için oldukça önemlidir.
En yaşlı teraryum!
Dünyanın en yaşlı teraryumu acaba nerede ve kaç yaşında dersiniz? Söyleyelim: İngiltere’de ve tam 57 yaşında! Bu teraryumun sahibi David Latimer, “bakalım ne olacak?” diyerek 1960’ta başladığı deneyine yalnızca bir kez kısa bir ara vermiş. Ağzını sıkı sıkıya kapattığı dev cam fanusun içine 1972’de biraz su eklemiş, o kadar. Bunun dışında hiçbir müdahalede bulunmadan, evinin bir köşesinde tuttuğu bu teraryum, kendi başına, dış dünyayla hiçbir bağlantısı olmadan yaşayıp gitmiş…
Teraryum yapalım!
Aslında teraryum yapmak hiç de zor değil. Elinizde gerekli malzemeler varsa, şu an bile yapabilirsiniz. Ama zor bir yanı da var tabii; özen ve sabır gerektiriyor. En iyisi işe küçük çaplı bir denemeyle başlamak. Eğer hoşunuza giderse ve başarılı olursanız daha büyük cam kap içinde daha zengin bir teraryum yapabilirsiniz. Öncelikle neler lazım, bir bakalım…
Bir adet geniş ağızlı cam kavanoz
Geniş ağızlı olması önemli; çünkü geniş ağız, teraryumunuzun içine malzemeleri yerleştirirken işinizi kolaylaştırır. Kavanoz iyice yıkanmış ve temizlenmiş olmalı. Tabii bir de içindekilerin güzel görünmesi için saydam ve pürüzsüz olmalı. Etiketi çıkarılmış büyük boy salça kavanozları bu iş için idealdir!
Araç-gereç
Teraryumunuzu kurarken ve daha sonra bakımını yaparken gereksinim duyacağınız birtakım araç gereçler olacak. Maşa ya da uzun bir cımbız, kaşık, küçük kürek, huni, fısfıs, makas, çeşitli boylarda çubuklar ve eldiven, işlerinizi epey kolaylaştıracaktır.
Yukarıdaki malzemeleri dikkatle ve elimizdeki araç-gereçleri kullanarak sıralamaya geldi sıra.
Eldivenleri takarak işe başlayalım. Kavanozun en altına çakıl taşlarını yerleştirelim; ama doğrudan dökmek yerine kürek ya da kaşıkla usulca koyalım.
Çakıl taşlarının üzerine cımbız ya da maşayla kuru yosunu yerleştirelim. Onun üzerine de kömür parçacıklarını huniyle ince bir katman halinde yayalım.
Şimdi sıra torfa geldi. Küçük kürekle torfu döküp üstünde minik çukurlar oluşturalım. İşte, buralara bitkilerimizi dikeceğiz. Bitkiye zarar vermemek için cımbız, maşa ya da çubuk kullanalım.
Son olarak, sıra süslemeye geldi! Dilerseniz kuru dallar, yosunlar, renkli taşlar hatta artık kullanmadığınız küçük oyuncaklarla teraryumunuza dekoratif dokunuşlarda bulunabilirsiniz. Karar sizin… Bitkilerinizi diktikten sonra onlara fısfısla biraz su verin. Ne kadar su vermeniz gerektiği ve teraryumun kapağını kapatıp kapatmayacağınız, bitkinize göre değişir. Bunu internette yapacağınız küçük bir araştırmayla ya da bir uzmana sorarak öğrenebilirsiniz.
