ÇOCUKLARIN BİLGİ BANKASI KUMBARA DERGİSİ TÜRKİYE İŞ BANKASI’NIN ÇOCUKLARA ARMAĞANIDIR

KUMBARA DERGİSİ TÜRKİYE İŞ BANKASI’NIN ÇOCUKLARA ARMAĞANIDIR

Ara
Close this search box.
Görsel Kaynağı: paul prescott / Shutterstock.com

Eski Tablolar Nasıl Onarılır?

Görsel Kaynağı: paul prescott / Shutterstock.com

Eski Tablolar Nasıl Onarılır?

Eski Tablolar
Nasıl Onarılır?

Müzelerde ya da online sergilerde gördüğünüz yüzlerce yıllık tablolara nasıl hiçbir şey olmuyor? Nasıl oluyor da zamanla renkleri solmuyor ya da malzemeleri bozulmuyor? Ya da taşınırken hiç zarar görmüyorlar mı? Olmaz olur mu, tabii ki başlarına bunlar, hatta bazen daha beter şeyler bile gelebiliyor; örneğin yangınlar ya da kazalar gibi… Ama o eski tabloların yüzyıllara meydan okumasını sağlayan çok etkili bir işlem var: restorasyon yani onarım ve koruma çalışmaları. Haydi, şimdi eldiven ve maskelerimizi takıp, bu ilginç işlemi mercek altına alalım!

Müzelerde ya da online sergilerde gördüğünüz yüzlerce yıllık tablolara nasıl hiçbir şey olmuyor? Nasıl oluyor da zamanla renkleri solmuyor ya da malzemeleri bozulmuyor? Ya da taşınırken hiç zarar görmüyorlar mı? Olmaz olur mu, tabii ki başlarına bunlar, hatta bazen daha beter şeyler bile gelebiliyor; örneğin yangınlar ya da kazalar gibi… Ama o eski tabloların yüzyıllara meydan okumasını sağlayan çok etkili bir işlem var: restorasyon yani onarım ve koruma çalışmaları. Haydi, şimdi eldiven ve maskelerimizi takıp, bu ilginç işlemi mercek altına alalım!

eski tablolar nasil onarilir 16 Eski Tablolar Nasıl Onarılır?

Eski tablolarda neden restorasyona
gerek duyuluyor?

Bu sorunun yanıtı basit: Çünkü her şey zaman içinde yıpranır ve eskir. Ne kadar pahalı boyalar kullanılırsa kullanılsın, ne kadar özel yüzeylere resim yapılırsa yapılsın doğal etkiler resimlerin peşini bırakmaz. Gün ışığı, havadaki kirlilik (örneğin bir odadaki is) ya da nem hem resmin zeminine (tuvale ya da duvara) hem de kullanılan boyalara ve öteki malzemelere meydan okur. Bir de bu etkilere uzun yıllar, hatta yüzyıllar boyunca maruz kaldıklarını düşünsenize! Rekor fiyatlara satılan resimler solar, kararır, sararır, rutubetlenir ve zamanla yok olmaya yüz tutar.
eski tablolar nasil onarilir 01 Eski Tablolar Nasıl Onarılır?
Görsel Kaynağı: InnaFelker / Shutterstock.com

Örneğin Rönesans döneminin en ünlü tabloları ve duvar resimleri, aradan geçen beş yüzyıldan uzun sürede birçok kez restore edilmiştir. Yani aslında bugüne hiç de öyle el değmeden gelmemişler, düzenli aralıklarla “bakım ve onarımdan” geçmişlerdir. Sonuçta o kadar değerliler ki kimse yok olup gitmelerine göz yumamaz! Ancak bu yapıtlardan bazıları kimi zaman yangınlardan etkilenmiş, kimi zaman umulmadık kazalar sonucu hasar görmüşler, bazen de kötü niyetli müze ziyaretçilerinin saldırısına uğramışlardır. Böylesi ciddi durumlarda daha kapsamlı restorasyonlara, hatta tamamlama ve yenilemelere bile gidilmiştir.

Rembrandt’ın Hollanda’daki Rijk Müzesi’nde sergilenen Gece Devriyesi adlı ünlü tablosu tam üç kez ziyaretçi saldırısına uğramıştır.

Rembrandt’ın Hollanda’daki Rijk Müzesi’nde sergilenen Gece Devriyesi adlı ünlü tablosu tam üç kez ziyaretçi saldırısına uğramıştır.

eski tablolar nasil onarilir 02 Eski Tablolar Nasıl Onarılır?
Görsel Kaynağı: izamon / Shutterstock.com

Tablolar nasıl restore edilir?

Evet, bu iş nasıl yapılır? Eski bir tablonun restorasyonu hangi aşamalardan oluşur? Restorasyonda amaç, zarar görmüş bir sanat eserini en az müdahaleyle özgün haline en yakın duruma geri döndürmektir. Koruma ise yapıtın mevcut durumunu uzun süre korumasına ve olası hasarlara karşı güçlendirilmesine yarar. Bu nedenle restorasyon ve korumada izlenecek yönteme ve aşamalarına, yapıtın durumuna, dönemine ve malzemelerine bakılarak, o yapıt için hangisinin en doğru olacağı düşünülerek karar verilir.

eski tablolar nasil onarilir 09 Eski Tablolar Nasıl Onarılır?

Restoratör bir resmin yüzeyini özel kimyasal maddelerle temizliyor.

İlk önce bir ön analiz yapılır. Yapıtı restore edecek uzmanlar, resmin yapıldığı dönemin sanatını, üslubunu ve malzemelerini iyi bilen kişilerdir. Örneğin yağlı boya bir yapıt restore edilecekse, resmin yapıldığı dönemde kullanılan boya maddeleri ya da pigmentler, yağ ve yağlı boya yapımı araştırılır. Resme yapılacak müdahaleler için kendi dönemindeki malzemeler üretilir. X ışınlarının yardımıyla resmin gözle görülmeyen katmanları incelenir ve ressam tarafından nasıl, tuval üzerinde hangi sırayla yapıldığı, dolayısıyla restorasyonda nasıl bir yol izleneceği anlaşılır.

eski tablolar nasil onarilir 13 Eski Tablolar Nasıl Onarılır?
Görsel Kaynağı: StockphotoVideo / Shutterstock.com

Eski tabloların restorasyonunda kullanılan son teknolojilerden biri: Kızılötesi ışık kullanılarak boyalı yüzeyin altındaki çizimlerin görüldüğü ve resme hiç zarar vermeyen teknik. Bu sayede eser için hangi restorasyon yönteminin kullanılacağına da karar veriliyor.

İkinci olarak, kızılötesi görüntülemeyle hem resim yüzeyinin altındaki özgün çizimler hem de kaybolan boyalar saptanır. Böylece özgün eserin daha gerçekçi bir “resmi” elde edilmiş olur. Sırada, yapıtın yüzeyine önceki dönemlerde koruma amaçlı sürülen verniği, uygun kimyasal karışımlarla kaldırmak vardır. Bunun için de verniğin bileşimini ortaya koyan tayfölçümü yöntemi kullanılır.

eski tablolar nasil onarilir 14 Eski Tablolar Nasıl Onarılır?
Bir restoratör, yağlı boya bir tablo üzerindeki sonradan oluşmuş kusurları gidermek için neşter kullanıyor.

Üçüncü aşamada, yani resmin yüzeyini kaplayan vernik tabakasının kaldırılmasından hemen sonra, sıra yapılacak müdahalelere gelir. Eksik boyaların tamamlanması, sonradan yapılan hatalı eklerin izlerinin kaldırılması ya da daha kapsamlı onarımlar… Bir cerrah titizliğiyle çalışan uzmanlar, bu iş için özel olarak tasarlanmış aletler ve özgün malzemelere sadık kalınarak hazırlanan karışımlarla resme tekrar hayat verirler. Bu işlemler bazen haftalar, hatta aylar sürebilir.

eski tablolar nasil onarilir 12 Eski Tablolar Nasıl Onarılır?

Bir restoratör yer yer tahrip olmuş eski bir resim üzerindeki kaybolan boyaları tamamlıyor.

Son olarak, resim üzerinde yapılan her çalışmanın dijital ortamda kayıt altına alındığını ve belgelendiğini de ekleyelim. Böylece sonraki kuşaklar önceki restorasyonların ne zaman, hangi yöntemlerle yapıldığını bilirken eserlerin korunmasına ilişkin deneyim de geleceğe aktarılmış olur. Ve tabii en iyi restoratör, ressamın eserinde izi en az fark edilen ve resmin ömrünü olabildiğince uzatıp bir sonraki restorasyonu geciktiren restoratördür!

eski tablolar nasil onarilir 11 Eski Tablolar Nasıl Onarılır?
eski tablolar nasil onarilir 15 Eski Tablolar Nasıl Onarılır?
Görsel kaynak: wikipedia.org

Ünlü ressam Anthony van Dyck’ın Olivia Boteler Porter’in Portesi adlı tablosunun restorasyondan önceki ve sonraki hali.

Restorasyon Faciaları:
Garip ama Gerçek!

Bilimsel restorasyon yöntemleri hayata geçmeden önce, tabloları güneşte bırakarak, soğan ve patates dilimleriyle silerek, külle kaplayarak, hatta üzerine idrar uygulayarak “koruma” yöntemleri kullanılmış! Sanat eserlerinin bilimsel yöntemlerle onarılması ve korunması, ancak 20. yüzyılda yapılmaya başlanmış. Ne var ki günümüzde bile kimi eserlerin restorasyonları işini bilmeyenlerin eline kalınca ortaya bambaşka ve dudak uçuklatan tablolar çıkabiliyor. Merak ettiyseniz internette “restorasyon faciaları” araması yapıp kendi gözlerinizle görebilirsiniz!

eski tablolar nasil onarilir 08 Eski Tablolar Nasıl Onarılır?

Restoratörler resim üzerinde çalışırken özel elbiseler giyer, maske, eldiven ve gözlük takarlar. Bunu hem kullanılan kimyasal maddelerden zarar görmemek için hem de resmin üzerinde hiçbir iz bırakmamak için yaparlar.

eski tablolar nasil onarilir 07 Eski Tablolar Nasıl Onarılır?

Çoğu zaman eski tablolar gibi çerçeveleri de restorasyona gereksinim duyar.