Yılın ilk ayında geceler hâlâ upuzun… Kış takımyıldızlarını doyasıya seyredebilir, göktaşı yağmurlarının tadını çıkarabilirsiniz. Ama ocak ayının en önemli gök olayını soracak olursanız, akşamları batıda Venüs’ün giderek Satürn’e yaklaşması, 22 Ocak’ta onunla buluşması ve sonra onu geçmesi deriz. Yılın ilk gününden itibaren her akşam gökyüzüne bakmak için daha iyi bir neden olamaz! Haydi gelin, biraz daha yakından inceleyelim.
Venüs Satürn’e yaklaşıyor!
Geçen ay Venüs yeniden akşam gökyüzüne geçmiş, gün batımından sonra batı ufkunu izlemeyi sevenleri daha da mutlu etmişti. Yeni yılın bu ilk ayındaysa batıdaki yükselişini sürdürüyor. Akşamın alacakaranlığında her geçen gün hem parlaklığı artıyor hem de daha geç batıyor. Öyle ki Oğlak Takımyıldızı’nda başladığı yolculuğunu ayın ikinci yarısında Kova Takımyıldızı’nda sürdürüyor. Venüs’ü ocak ayının ilerleyen akşamlarında daha kolay fark edeceksiniz. Ama asıl sürpriz ocak ayının 22’sinde yaşanacak.
1 Ocak’tan 31 Ocak’a kadar batı ufkunda gün batımından sonra Venüs ile Satürn’ün yakınlaşması.
Çünkü Satürn de 2023’e batı ufkunun üzerinde ve yine Oğlak Takımyıldızı’nda giriyor. Ancak ocak ayı ilerledikçe her geçen gün ufka biraz daha yaklaşacak ve 22 Ocak 2023 akşamı öbür yönden gelen Venüs’le dip dibe olacak! Bu ikilinin arasındaki açı, yarım dereceden daha az olacak. Yani dolunayın çapından bile daha az bir mesafe! Dürbünle ya da teleskopla baktığınızda bile Venüs ile Satürn’ü bir arada görebileceksiniz. Venüs -3,9 kadirlik parlaklığıyla dikkat çekerken onun yanındaki Satürn +0,8 kadirde ışıldayacak.
Sayfadaki yıldız haritalarını üzerlerine tıklayarak daha büyük görebilirsiniz.
22 Ocak akşamı Venüs-Satürn yakınlaşması.
22 Ocak’tan sonraki günlerde Satürn giderek ufka yaklaşırken Venüs yükselmeye devam edecek ve Satürn’le arayı açacak. 23 Ocak’ta ikilinin yanında incecik bir hilal de göreceksiniz. Ocak ayının son günü Satürn, gün batımından bir saat kadar sonra batarken Venüs ondan yaklaşık bir saat daha fazla gökyüzünde kalıp ufkun altına inecek. Önümüzdeki ay Güneş’in arkasından geçmeye hazırlanan Satürn bir süreliğine bizlere veda edecek ve Mart’ın sonuna doğru sabah gökyüzünde yine karşımıza çıkacak.
Ocak ayında göktaşı yağmurları
Dörtlük göktaşı yağmuru (Quadrantid), ortalamanın üzerinde bir göktaşı yağmurudur ve en yoğun olduğu aralıkta saatte 40 kadar göktaşı sayılabilir. Bu yağmur, 2003’te keşfedilen ve “2003 EH1” olarak adlandırılan bir kuyrukluyıldızın geride bıraktığı döküntülerce üretilir. Dünyamız da her yıl 1-5 Ocak tarihleri arasında bu döküntülerin arasından geçer. Quadrantidler bu yıl Ocak’ın 3’ünü 4’üne bağlayan gece zirve yapacak ancak aynı gece dolunaya yakın bir evredeki Ay, sönük göktaşlarının izlenmesini engelleyecek gibi görünüyor. Yine de parlak göktaşlarını yakalayabilirsiniz. Gece yarısından sonra, karanlık bir yerden, Çoban Takımyıldızı’ndan geliyormuş gibi görünecek göktaşları için gözlerinizi dört açın!
Ocak ayının 19’unda bir başka göktaşı yağmuru -Küçük Ayı (Ursa Minorid) göktaşı yağmuru- zirve yapacak. Her ne kadar Ay, yeniaya oldukça yakın bir evrede olsa da bu yağmur Quadrantidlere göre biraz zayıftır: Saatte ortalama üç göktaşı bekleniyor. Yine de 15-25 Ocak arasında kuzeyden, Küçük Ayı Takımyıldızı’ndan geliyormuş gibi görünen göktaşlarını izlemeyi unutmayın.
Ocak ayında öteki gezegenler
Ayın ilk yarısında akşamları batıda zar zor görünen Merkür, ayın ikinci yarısında sabahları sahnede olacak. 23 Ocak’ta sabah gökyüzünde en yüksek noktaya ulaşacak hızlı gezegen 30 Ocak’ta Güneş’ten en büyük (25 derece) batı uzanımında, dolayısıyla en görülebilir konumda olacak. Yalnızca keskin gözlülere değil, bulutsuz bir havada sabah erken kalkıp doğu ufkuna bakan herkese görünecek.
1 Ocak 2023 akşamı gün batımından sonra güneye doğru bakarken batıdan doğuya doğru sıralanan gezegenler: Merkür, Venüs, Satürn, Jüpiter ve Mars.
Mars, geçen ay ulaştığı karşı konumdaki ışıltılı görünümünden sonra bu ay hızla sönükleşiyor. Parlaklığı ay başında -1,2 kadirdi; ayın sonunda -0,2 kadire kadar iniyor. 12 Ocak’ta tersinir hareketine son verecek Mars, öteki gezegenler gibi doğuya doğru hareketini sürdürecek. Geçtiğimiz 8 Aralık’ta Ay tarafından örtülen Kızıl Gezegen bu ayın 30’unda da Ay’ın arkasında kalsa da bu olayı Türkiye’den göremeyeceğiz. Ancak aynı gece Ay-Mars yakınlaşmasını izleyebileceğiz.
23 Ocak
Jüpiter de yukarıda söz ettiğimiz Satürn gibi giderek daha erken batıyor. Günbatımıyla birlikte güney-güneybatı doğrultusunda -1,9 kadirde ışıldamaya başlayan dev gezegen hemen hemen gece yarısına dek görünebilecek. 20 Ocak’ta eliptik yörüngesinde Güneş’e en yakın konumda olacak. Ancak bu, parlaklığının artacağı anlamına gelmiyor.
30-31 Ocak
Ocak ayı gökyüzü takvimi
Bakalım ocak ayında gökyüzünde bizleri başka neler bekliyor? Merak ediyorsanız, aşağıdaki gökyüzü takviminin günlerine tıklamanız yeterli!
1
Pazar
2
Pazartesi
3
Salı
Ay-Mars yakınlaşması
4
Çarşamba
Dörtlük (Quadrantid) göktaşı yağmuru
5
Perşembe
6
Cuma
7
Cumartesi
Ay dolunay evresinde
8
Pazar
9
Pazartesi
10
Salı
11
Çarşamba
12
Perşembe
Mars’ın tersinir hareketi sona eriyor
13
Cuma
14
Cumartesi
15
Pazar
Ay son dördün evresinde
16
Pazartesi
17
Salı
18
Çarşamba
19
Perşembe
Küçük Ayı (Ursa Minorid) göktaşı yağmuru
20
Cuma
21
Cumartesi
Ay yeniay evresinde
22
Pazar
23
Pazartesi
Merkür sabah gökyüzünde en yüksek noktada (Gün doğumunda önce, doğu ufku üzerinde)
24
Salı
25
Çarşamba
26
Perşembe
Ay-Jüpiter yakınlaşması
27
Cuma
28
Cumartesi
Ay ilk dördün evresinde
29
Pazar
30
Pazartesi
Merkür en büyük batı uzanımında (Gün doğumunda önce, doğu ufku üzerinde)
31
Salı
Ay-Mars yakınlaşması
Not: Bu sayfadaki gezegen ve yıldız haritaları, Stellarium yazılımıyla oluşturulmuştur. Siz de stellarium-web.org adresinden ya da mobil uygulamadan anlık haritalara ulaşabilir, yazıda söz edilen derin uzay nesnelerini bulmak için kullanabilirsiniz.
