Eylülde Gökyüzüne Gel!
Merhaba sevgili gökbilim meraklıları! Eylül ayı geldi çattı. Sizleri eylül gecelerinde gökyüzüne davet ediyoruz! Çünkü bu ay gökyüzünde bir parçalı Ay tutulması, birçok Ay-gezegen yakınlaşması, göktaşı yağmurları ve elbette güz takımyıldızları var. Haydi, buyrun!
Sayfadaki yıldız haritalarını üzerlerine tıklayarak daha büyük görebilirsiniz.
Eylül Ayında Gezegenler
Eylül gökyüzündeki gezimize yine gezegenlerle başlayalım. İlk gezegenimiz Merkür. Biliyorsunuz Merkür normalde zor görünür. Ama bu ay bizlere bir “güzellik yapıyor” ve eylülün ilk yarısında sabah gökyüzünde kendini gösteriyor. Gün doğumundan bir saat kadar önce doğu yönünde, ufuk çizgisinin üzerinde -0,3 kadir parlaklığıyla dikkatleri üzerine çekiyor. 6 Eylül’de sabah gökyüzünde en yüksek noktaya çıkacak olan hızlı gezegen, 15 Eylül’den itibaren ufka çok yaklaşıyor ve sonra gözden kayboluyor. Onu ayın ilk günü, küçülen hilâl evresindeki Ay’la yan yana da gözleyebilirsiniz.
Venüs de bu ay daha rahat gözlenebiliyor. Gün batımından biraz sonra batı ufkunun üzerinde yaklaşık -3 kadirde ışıldamaya başlayan “Akşam Yıldızı”nı kolayca görebilirsiniz. Ama eylülde ufuktan çok da yükselmeyecek; kısa süre sonra batacak. 5 Eylül’deki Ay-Venüs yakınlaşması, 1 Eylül’deki Ay-Merkür yakınlaşmasını andırıyor. En önemli farklar şunlar: Bu yakınlaşmanın akşam olması, Venüs’ün daha parlak olması ve Ay’ın büyüyen hilâl evresinde olması.
Ay, 24 Eylül’de Jüpiter’le, 25 Eylül’de de Mars’la yakınlaşacak.
Sırada Mars var. Anımsarsanız “Kızıl Gezegen”, geçtiğimiz ayın 15’inde Jüpiter’le sabah gökyüzünde dip dibe gelmiş, sonra da araları açılmaya başlamıştı. Mars, eylülde de Jüpiter’den uzaklaşmayı sürdürecek ve Boğa Takımyıldızı’ndan İkizler’e geçecek. Parlaklığı 0,6 kadir dolayında olacak ve 25 Eylül’de Ay’la yakınlaşacak. Jüpiter’den söz etmişken onunla devam edelim. Dev gezegen eylül boyunca Boğa Takımyıldızı’nda ağır ağır ilerlerken parlaklığı -2,5 kadir* olacak. 23-24 Eylül gecesi de Ay’la yan yana gelecek. Her iki gezegen de gece yarısı dolayında doğup sabah güney doğrultusuna ulaşıyor.
*Kadir; astronomik cisimlerin parlaklıklarının bir ölçüsüdür.
Satürn de eylül ayında tüm gece boyunca doğudan batıya doğru genişçe bir yay çiziyor. Çünkü ayın 8’inde Satürn karşı konuma geliyor; yani günbatımıyla doğuyor ve gün doğumuyla batıyor. Dolayısıyla halkalı gezegeni gözlemek için eylül çok uygun bir zaman! Üstelik Dünya ile Satürn arasındaki uzaklık da yukarıdaki şekildeki gibi yılın başka zamanlarına göre daha az olacağı için hem daha parlak olacak (0,6 kadir) hem de dürbün ya da teleskopla daha büyük görülebilecek.
Eylül Ayında Gezegenler
“Eylülde gökyüzüne gel!” başlığını boşuna atmadık. Çünkü ayın 18’inde bir parçalı Ay tutulması da var. Uydumuz Ay, Dünya’nın tam gölge konisine girmeden yarı gölge konisi içinden geçeceği için, tam tutulmalardaki gibi bir kızıllaşma olmayacak; ama Ay’ın yüzeyi ve özellikle bir ucu yine de biraz kararacak. İstanbul’da tutulmanın maksimuma ulaşacağı saat 05:45 olacak ve Ay, tutulma olayı sürerken batacak. Parçalı Ay tutulmasıyla ilgili daha ayrıntılı bilgi için şu içeriğimizi inceleyebilirsiniz.
Geçen ayki Kahraman (Perseit) göktaşı yağmurunu kaçırdıysanız, bu ay teselli ikramiyesi olarak Eylül Kahraman (ε-Perseit) göktaşı yağmurunu gözleyebilirsiniz. Ancak Ağustos’taki Perseitlerin bereketini beklemeyin. Çünkü bu göktaşı yağmurunun zirveye ulaşacağı 9 Eylül’de saatte ortalama 5 göktaşı gözleneceği tahmin ediliyor. Ayrıca Arabacı ve Kova göktaşı yağmurları da bu ay etkili olacak. Bu göktaşlarının geldikleri doğrultu için yukarıdaki haritayı inceleyebilirsiniz.
Son olarak bir kuyrukluyıldızın eylül ayında hızla bize yaklaştığını ve parlaklığının arttığını haber verelim. Geçen yıl keşfedilen ve C/2023 A3 (Tsuchinshan-ATLAS) adı verilen kuyrukluyıldız 27 Eylül’de Güneş’e en yakın noktadan geçecek; ama Türkiye’den gözlenemeyecek. Ancak önümüzdeki ayın 12’sinde Dünya’ya en yakın konumdan geçecek ve bu kez onu görme şansını yakalayacağız. Dolayısıyla ayrıntılar için “Ekim Ayında Gökyüzü” içeriğimizi beklemeniz gerekecek!
Eylül ayı gökyüzü takvimi
Bakalım eylül ayında gökyüzünde bizleri başka neler bekliyor? Merak ediyorsanız, aşağıdaki gökyüzü takviminin günlerine tıklamanız yeterli!
1
Pazar
2
Pazartesi
3
Salı
4
Çarşamba
5
Perşembe
6
Cuma
7
Cumartesi
8
Pazar
9
Pazartesi
10
Salı
11
Çarşamba
12
Perşembe
13
Cuma
14
Cumartesi
15
Pazar
16
Pazartesi
17
Salı
18
Çarşamba
19
Perşembe
20
Cuma
21
Cumartesi
22
Pazar
23
Pazartesi
24
Salı
25
Çarşamba
26
Perşembe
27
Cuma
28
Cumartesi
29
Cumartesi
30
Pazartesi
Not: Bu sayfadaki gezegen ve yıldız haritaları, Stellarium yazılımıyla oluşturulmuştur. Siz de stellarium-web.org adresinden ya da mobil uygulamadan anlık haritalara ulaşabilir, yazıda söz edilen derin uzay nesnelerini bulmak için kullanabilirsiniz.
