Robotların Gezegeni: Mars

Çağlar Sunay

Gece, gökyüzünde saptanması en kolay gezegenlerden biri Mars’tır. Birkaç gece izlendiğinde, arka plandaki yıldızlara göre hareket ettiği kolayca fark edilir. Mars tarih boyunca insanların ilgisini çeken bir gezegendir. Rengi kırmızı olan bu gezegenin ismi Romalıların savaş tanrısı Mars’tan gelir.

Kimlik Kartı


Gezegen Tipi	Karasal
Güneş’e uzaklığı	228 milyon kilometre
Kütlesi	6,4 × 10²³ kg (Dünya’nın kütlesinin yüzde 11’i)
Çapı	6.800 kilometre (Dünya’nın çapının yüzde 53’ü)
Yoğunluğu	3,93 g/cm³
Yılı	687 Dünya günü
Günü	24 saat 37 dakika
Yüzey sıcaklığı	Ortalama -63°C
Kaçış hızı	5 kilometre/saniye
Eksen eğikliği	25,2°
Uydu sayısı	2

Güneş Sistemi’nin en küçük ikinci gezegeninin (birinci Merkür’dür) kırmızı görüntüsünün gerçekte basit bir nedeni vardır: Toprağında bolca bulunan demiroksit yani pas.

Çapı, Dünya’nın çapının yaklaşık yarısı kadar olan Mars gezegenimizden küçük bir gezegendir. Gezegenin yüzey alanı Büyük Okyanus’tan daha küçüktür.

20. yüzyılda bilimkurgu edebiyatı ve sinema, Mars’ın insanların gözündeki özel konumunu daha da pekiştirmiştir.

H. G. Wells’in 1898’de yayımladığı Dünyalar Savaşı adlı kitabın 1906 basımından bir illüstrasyon. Görsel Kaynağı: Wikipedia

Mars’ın yalnızca çok güçlü teleskoplarla görülebilen, iki küçük uydusu vardır: Fobos (korku) ve Deimos (dehşet). 1877’de keşfedilen uydulardan Fobos, gezegenin çevresinde 7,7 saatte bir döner. Deimos da bir turunu 1,3 günde tamamlar.

Mars’ın artık etkin olmayan yanardağı Olimpus, Everest’ten yaklaşık 3 kat daha yüksektir.

Görsel Kaynağı: Wikipedia

Kütleçekim kuvveti Dünya’nın yerçekiminin 0,38’i kadardır. Dünya’da 70 kilogram gelen biri Mars’ta 27 kilogram gelir.

Mars’ın en yakın olduğu zaman Dünya’ya uzaklığı 56 milyon kilometredir.

Dünya, Mars’a en yakın konumdayken radyo dalgaları 3 dakika 6 saniyede Mars’a ulaşır. En uzak konumdayken bu süre 22 dakika 17 saniyeye çıkar.

Mars’ın eksen eğikliği 25,2 derecedir. Yani gezegen neredeyse ekseninde Dünya ile aynı açıda döner.

Güneş Sistemi’ndeki gezegenler Güneş’in çevresinde aynı düzlemde dönmez. Dünya’nın yörünge düzlemi (Ekliptik) temel alındığında (0°) Merkür, Venüs ve Mars’ın dönüş düzlemleri çok az açılıdır.

Mars’ın kuzey yarımküresinde yaz mevsimi Dünya’da olduğu gibi Güneş’e en uzak olduğunda gerçekleşir. Mars’ın gece-gündüz düzeni ve mevsimleri Dünya’nınkilere benzer. Güneş’e Dünya’dan daha uzak olduğu için gezegenimize göre daha soğuk bir gezegendir. Yazın ekvatora yakın bölgelerde sıcaklık 20°C dolayında olur; geceleri -80°C’a düşer. Ortalama yüzey sıcaklığıysa -63°C’tır yani Antarktika’da tipik bir kış günü kadar… Gerçekte Mars, o yörüngede olması gerektiğinden daha soğuktur; çünkü Güneş’ten gelen ısıyı tutacak kalın bir atmosferi yoktur (Dünya’nın atmosferi sayesinde, ortalama sıcaklığı 15°C kadardır).

Kızıl Gezegen

Güneş’ten uzaklık sıralamasında dördüncü gezegen olan Mars, karasal gezegenlerin sonuncusudur. Her ne kadar yüzey koşulları çok çetin olsa da Dünya’ya en çok benzeyen gezegendir: Yüksek dağları, yanardağları, derin kanyonları, geniş ovaları, kraterleri, kutuplarında buz takkeleri, çölleri, kurumuş göl ve akarsu yatakları vardır. Yaşam için eksik olan iki önemli öğe su ve kalın bir atmosferdir. Bilim insanları milyarlarca yıl önce her ikisinin de var olduğunu tahmin ediyor. Gezegenin günümüzde neredeyse tümüyle karbondioksitten oluşan ince bir atmosferi vardır. Yirminci yüzyılın başında Mars da tıpkı Venüs gibi yaşanabilir bir dünya olarak düşünülüyordu. Ama Mariner 4’ün gönderdiği fotoğraflar tam bir hayal kırıklığına yol açtı. Yine de Mars, uzay araçlarıyla en çok incelenen gezegendir.

Atmosferin Bileşimi

%95,3 KARBONDİOKSİT

%2,6 AZOT

%1,7 ARGON

Mars’ta yüzeydeki atmosfer basıncı Dünya’dakinin yüzde biri kadardır.

1960’lı yıllardan beri Mars’a çok sayıda uzay aracı gönderildi. 1964’te Mars’ın yakınından geçen Mariner 4 adlı uzay sondası, gezegenin ilk yakın plan fotoğraflarını çekti. Bu fotoğraflar sayesinde insanlar ilk kez düş gücünden uzak, çıplak Mars gerçeğiyle karşılaştı. Mars da tıpkı Ay gibi bir yüzeyi olan, soğuk ve ıssız bir gezegendi.

Mariner 4

Mars, Güneş Sistemi’nde üzerinde yalnızca robotların bulunduğu tek gezegendir. Yüzeyde dördü aktif ve altısı ölü toplam on yüzey aracı bulunmaktadır. Gezegenin yörüngesinde de çalışır durumda 8 uzay aracı dönmektedir.

Curiosity yüzey robotu halen Mars yüzeyindeki araştırmalarını sürdürüyor.