Yıldızlarla Zaman Yolculuğu
Bu gece zaman içinde bir gezinti yapmaya hazır mısınız? Hep birlikte geçmişe gideceğiz. Hem de öyle üç-beş yıl geriye değil! On binlerce hatta milyonlarca yıl öncesini bile göreceğiz! Ama önce geceyi, havanın kararmasını beklemeliyiz. Bir de hava bulutsuz olmalı. Yolculuk sırasında üşümemek için yanımıza kalın giysiler de almalıyız. Ne de olsa geceleri dışarısı soğuk olur.
Güneş battı, hava kararmaya başladı. Gökyüzünün mavi rengi yavaş yavaş laciverte ve siyaha kayıyor. Derken bir bakıyoruz ki yıldızlar görünmeye başlamış, yıldızların ortaya çıkmasıyla birlikte bizim de zamandaki gezintimiz başladı! Çünkü yıldızlara bakmanın başka bir anlamı da geçmişe yolculuk yapmaktır! Geceleri gökyüzünde gördüğümüz ışıklar, aslında yıldızların yıllar önceki halleridir. Yalnızca yıldızlar değil; gezegenler, gökadalar (içinde milyarlarca yıldız olan gök nesneleri) ve Güneş de bizim için aslında birer zaman makinesidir.
Bu Zaman Makineleri Nasıl Çalışır?
Çok büyük bir Evren’e dağılmış milyarlarca gökada arasından Samanyolu adlı gökadayı oluşturan milyarlarca yıldızdan Güneş adını verdiğimiz yıldızın çevresinde dönen Dünya adlı gezegende yaşıyoruz. Evren gerçekten de çok çok çoook büyüktür… Bunun bir anlamı da şudur: Buradan, Dünya’dan bakınca gördüğümüz gök nesneleri bizden çok ama çoook uzaktadırlar. En basit örnek olarak bize –Güneş’ten sonra– en yakın olan yıldızı ele alalım: Proksima Centauri. Onun bize uzaklığı yaklaşık on trilyon kilometredir. Böylesine büyük sayıları düşünmek, onların ne anlama geldiğini kavramak bile zordur. Biz günlük yaşamımızda uzaklıkları ölçmek için nasıl milimetre ya da santimetre yerine daha büyük bir uzunluk birimi olan kilometreyi kullanıyorsak, bilim insanları da Evren’deki uzaklıkları ölçmek için çok büyük bir birim olan ışık yılını kullanır. Işık yılı, içindeki yıl sözcüğünün çağrıştırdığı gibi bir zaman birimi değil, bir uzaklık birimidir. Işığın bir yılda aldığı yol 1 ışık yılı eder. Işığın saniyede 300 bin kilometre yol aldığını düşünürseniz, bir yılda aldığı yolun ne kadar çok olduğunu kestirebilirsiniz (Aslında tam olarak kestiremeyebilirsiniz; çünkü böyle bir uzunluğu hayal etmek bile çok zordur).
Bize en yakın yıldız olan Proksima Centauri’den yola çıkan bir ışık ışını tam 4,2 yıl sonra gözümüze ulaşır.
Gökyüzündeki bütün yıldızlar aynı zemin üzerinde duruyormuş gibi görünür ama aslında hepsi farklı uzaklıklardadır. Örneğin, Proksima Centauri bizden 4,2 ışık yılı ötededir. Gökyüzünün en parlak yıldızı Sirius (Akyıldız), 8,6 ışık yılı ötemizde parlar.
Önce 27 Yıl Geriye Gidelim
İşte, yıldızlar bizden öylesine uzaktırlar ki onlardan gelen ışığı biz ancak yıllar sonra görebiliriz. Örneğin, gökyüzünün en bilinen yıldızlarından Vega, bizden 27 ışık yılı ötededir. Bunun anlamı şudur: Vega’nın yaydığı ışığın bizim gözlerimize ulaşması için 27 yıl boyunca yolculuk etmesi gerekir. Evren’deki en hızlı şey ışıktır; ama o bile Vega’dan Dünya’ya ancak 27 yılda gelebilir! Başımızı göğe çevirip baktığımızda Vega’yı görmemizi sağlayan ışık aslında 27 yıl önce yola çıkmış ve şu anda gözümüze çarpan ışıktır. Bir başka deyişle bize Vega’nın 27 yıl önceki halini gösterir. İşte, bu nedenle biz de bir anlamda durduğumuz yerde yalnızca gökyüzüne bakarak zamanda yolculuk yapmış oluruz.
Jüpiter ve Plüton ile Yakın Geçmişe Yolculuk
Yakın komşularımızdan Güneş ve gezegenlerin ışıkları bile bize anında değil, belli bir süre sonra ulaşır. Örneğin, Güneş’in ışığı bize yaklaşık 8 dakikada gelir. Jüpiter gezegeninin ışığı (Güneş’ten yansıttığı ışığı demek daha doğru olur) Jüpiter, Dünya’ya en yakın konumdayken tam 50 dakikada burada olur. Artık bir cüce gezegen olan Plüton’un ışığının Dünya’ya varması için uzayda 4 saat yolculuk etmesi gerekir. Yani teleskopla Plüton’a baktığımızda aslında onun dört saat önceki halini görürüz.
Güneş Sistemi’nin dev gezegeni Jüpiter, Dünya’ya en yakın konumdayken bizden 50 ışık dakikası uzaktadır. Yani çıplak gözle ya da teleskopla ona baktığınızda onun 50 dakika önceki halini görürsünüz. Jüpiter’in şu anki halini görmek için ondan şimdi yola çıkan ve 50 dakika sonra gözünüze ulaşacak olan ışık ışınlarını beklemeniz gerekir.
Cüce gezegen Plüton’u, uydusu Charon’la birlikte gösteren bu görüntü Hubble Uzay Teleskopu’yla çekilmiş. Sağda görünen noktalarsa Plüton’un daha küçük uyduları Nix ve Hydra ve bu fotoğraf, bu dört gök cisminden dört saat önce yola çıkan ışıkların Dünya’nın yörüngesindeki Hubble’a varmasıyla elde edilmiştir.
Güneş’in ışıkları Dünya’ya 8 dakikada varır. Günün ilk ışıkları her sabah 8 dakika önce yola çıkmıştır. Gün batımlarında Güneş’in son parçasını gördüğümüz ansa, Güneş aslında 8 dakikadır ufuk çizgisinin altındadır. Yine de dikkat! Aramızda 8 ışık dakikası olsa da Güneş’in ışınları gözlerimiz için çok zararlıdır ve Güneş’e kesinlikle doğrudan bakılmamalıdır –dürbün ya da teleskopla hiç bakılmamalıdır.
