Güneş Sistemi’nin İncisi

Satürn

Güneş Sistemi’nin altıncı gezegeni Satürn’dür. Sistemdeki ikinci büyük gezegen olan Satürn aynı zamanda en fotojenik gezegenidir. O, gece gökyüzünde çıplak gözle görülebilen son gezegendir. Tarih öncesi dönemden beri bilinir. Gezegen adını Roma mitolojisindeki tarım ve bereket tanrısından alır. Tıpkı Jüpiter gibi Satürn de dev bir gezegendir. İçine 764 Dünya sığabilir. Kütlesi de 95 Dünya kütlesi kadardır. Kendi ekseninde dönüşü hızlıdır. Bu hızlı dönüş nedeniyle gezegen, tıpkı Dünya gibi ama ondan çok daha belirgin olarak, tam bir küre şeklinde değildir. Ekvatoru oldukça şişkin, kutupları da basıktır.

Kimlik Kartı

Satürn’ün Kutup Işıkları

Dünyada görülen kutup ışıkları gezegenimize özgü doğa olayları değildir. Benzerleri Jüpiter’in kutuplarında olduğu gibi Satürn’ün kutuplarında da görülür.

Satürn’ün en yakın olduğu zaman Dünya’ya uzaklığı 1,2 milyar kilometredir.

Güneş Sistemi’ndeki gezegenler Güneş’in çevresinde aynı düzlemde dönmez. Dünya’nın yörünge düzlemi (Ekliptik) temel alındığında (0°) Satürn’ün dönüş düzlemi çok az açılıdır.

Satürn’ün eksen eğikliği 27 derecedir. Yani kendi ekseninde Dünya’dan bile daha eğik döner. Dolayısıyla tıpkı Dünya’da olduğu gibi mevsimlerin oluşmasına uygundur.

Mayıs 2023’e kadar en çok uydusu olan gezegen Jüpiter’di. Ancak yeni keşifler sayesinde bu unvan şimdilik Satürn'e geçti. Satürn’ün 146 uydusu vardır. Bunların çoğu çok küçüktür. Buna karşın en büyük uydusu Titan, Güneş Sistemi’ndeki ikinci büyük uydudur ve Merkür’den bile büyüktür.

Satürn’ün en büyük uydusu Titan, Güneş Sistemi’nde yoğun bir atmosferi olduğu bilinen tek uydudur. Dünya dışında yüzeyinde sıvı bulunan ikinci gökcismidir. Ancak Titan’daki göller ve denizler su değil, sıvı haldeki metandandır. Titan’ın yüzey sıcaklığı -179 derecedir. Düşük sıcaklık ve yüksek basınç nedeniyle metan sıvı halde bulunur.

Cassini uzay sondasında küçük bir başka sonda daha vardı: Huygens. Huygens, 2005’te Titan’ı incelemek için bırakıldı. Huygens iniş sırasında Titan’ın atmosferini inceledi ve birçok fotoğraf çekti.

Titan’ın yüzeyinde çok sayıda göl ve deniz bulunur. Ancak bunlar suyla değil sıvı metanla doludur.

göller

Ligeia Denizi

Satürn’ün Yüzeyi

Satürn de tıpkı Jüpiter gibi gazdan oluşan dev bir gezegendir. Gaz gezegenlerin (Dünya’daki gibi) ayak basacak yüzeyleri olmaz. Gaz gezegenlerde yüzey dendiğinde basıncın Dünya yüzeyindeki basınca eşit olduğu yükseklik anlaşılır. Satürn’ün bu yükseklikteki yani yüzeyindeki sıcaklık -140 derecedir. Satürn, Güneş’e çok uzak bir gezegendir. Dünya’nın aldığı Güneş enerjisinin ancak seksende 1’ini alır.

Satürn’ün Uyduları

Satürn’ün uyduları gezegene göre çok küçüktür. Bu durum Dünya dışındaki bütün gezegenlerde böyledir.

Satürn’ün Halkaları

Satürn’ün en dikkat çekici özelliği halkalarıdır. Gezegenin ekvator düzleminde yer alan bu halkalar küçük bir teleskopla bile görülebilir. Onları ilk gören kişi Galileo’dur. Ama Galileo’nun teleskopu çok güçsüz olduğundan o, gördüklerinin halka olduğunu anlayamamıştı. Ondan 45 yıl sonra Christian Huygens halkaları görmüş ve bir bütün olmayıp birçok bölümden oluştuklarını fark etmişti.

Halkalar uzaktan, tek parça katı diskler gibi görünür. Çok uzun bir süre onların katı birer cisim olduğu düşünüldü. Ancak 1857’de James Clerck Maxwell halkaların çok küçük parçalardan oluştuğunu kanıtladı. Halkalar trilyonlarca küçük parçadan oluşur. Bu küçük parçalar su buzundandır. Boyutları milimetrenin binde birinden 10- 15 metreye kadar değişir. Genellikle santimetre ya da metre ölçeğindedirler. Halkaları oluşturan parçalar, Satürn’ün çevresinde saatte ortalama 30 bin – 60 bin kilometre hızla döner. Halkaların genişliği 60 bin kilometredir. Halkaların kalınlığıysa şaşırtıcı derecede küçüktür: Yalnızca 100 metre.

Halkaların yaşı uzun bir süre gökbilimciler arasında tartışma konusu oldu. Ancak Cassini’den gelen verilerle yapılan hesaplar bu tartışmalara son verdi: Satürn’ün halkaları 10 ile 100 milyon yıl önce arasında oluşmuştu.

Satürn’ün Bileşimi

Büyük hacmine göre Satürn’ün kütlesi o kadar büyük değildir. Uyguladığı kütleçekim kuvveti Dünya’nın yalnızca 1,08 katıdır. Dünya’da 80 kilogram gelen biri Satürn’de 86,4 kilogram gelir.